Tuisblad

Welkom by Wikipedia, die vrye ensiklopedie wat deur enigiemand verbeter en uitgebrei kan word.	Maandag, 19 Mei 2025 Hier is tans 124 148 artikels in Afrikaans.
Help ons om ’n wêreldklas-ensiklopedie in Afrikaans te skep.

Inleiding • Hulp • Kontak

Gebruikersportaal • Voorbladartikels • Kategorieë • Stel ’n vraag

Voorbladartikel

Kalifornië (Engels: California, [kælɪˈfɔɹnjə], luister (hulp·inligting); Spaans: California, [kaliˈfoɾnja]), amptelik die Deelstaat Kalifornië (State of California), is 'n deelstaat aan die suidelike weskus van die Verenigde State (VSA). Dit is die grootste deelstaat ten opsigte van sy bevolking van sowat 39,431 miljoen (soos op 1 Julie 2024) en die derde grootste ten opsigte van sy oppervlak (424 000 vierkante kilometer), na Alaska en Texas, asook verreweg die digsbevolkte subnasionale entiteit in Noord-Amerika. Die deelstaat grens in die noorde aan Oregon, in die ooste aan Nevada, in die suidooste aan Arizona en in die suide aan die Meksikaanse deelstaat Baja California (Neder-Kalifornië). Die Kaliforniese Kanaaleilande maak ook deel uit van die deelstaat. Die hoofstad is Sacramento, terwyl die grootste stad verreweg Los Angeles is.

Die gebied is deur stamme van die Eerste Nasies bewoon toe Europese ontdekkers die gebied in die 16de eeu geleidelik begin verken het. Die Spaanse navigator Juan Rodríguez Cabrillo was die eerste seevaarder wat in 1542 langs die Kaliforniese kus geseil het. Die eerste Spaanse sendingstasie in die gebied van die huidige San Diego is egter eers in 1769 gevestig. Dekades later het Kalifornië met die Meksikaanse Onafhanklikheidsoorlog in 1821 die juk van kolonialisme afgeskud en deel van die Eerste Meksikaanse Keiserryk geword.

In Junie 1846 het inwoners van die gebied in opstand gekom teen Meksiko en toe die Republiek van Kalifornië uitgeroep. Dié gebeurtenisse het saamgeval met die Meksikaans-Amerikaanse Oorlog tussen 1846 en 1848, waarin die Meksikane 'n verpletterende neerlaag teen Amerikaanse magte gely het. Volgens die Verdrag van Guadalupe Hidalgo is uitgestrekte gebiede in Noord-Meksiko aan die Verenigde State afgestaan. Kalifornië is reeds in 1847 aan Amerikaanse magte onder die bevel van John C. Frémont oorhandig. Op 24 Januarie 1848 het James W. Marshall naby Sutter's Mill goud ontdek. Gedurende die goudstormloop, wat hy ontketen het, het sowat 90 000 setlaars na die gebied gestroom. In 1850 het Kalifornië as 31ste deelstaat by die Verenigde State aangesluit. Kalifornië was sedertdien een van die vernaamste bestemmings vir immigrante. In 1964 het Kalifornië New York verbygesteek om die mees bevolkte Amerikaanse deelstaat te word. In die 20ste en 21ste eeu het Kalifornië veral nuwe aankomelinge uit Asië, Meksiko en die Stille Oseaangebied ontvang.

...lees verder

In die nuus

Pous Leo XIV: Die 69-jarige kardinaal-Diaken van Santa Monica, Robert Francis Prevost, is die eerste Amerikaner en Peruaan wat tot hoof van die Rooms-Katolieke Kerk verkies word.
Friedrich Merz is ingehuldig as eerste minister ("bondskanselier") van Duitsland en volg Olaf Scholz op.
Netumbo Nandi-Ndaitwah is ingehuldig as Namibië se vyfde president; sy is die eerste vrou wat in dié pos dien.
Die voormalige Zimbabwiese swemster Kirsty Coventry is tot nuwe president van die Internasionale Olimpiese Komitee (IOK) verkies; sy sal in Junie 2025 Thomas Bach opvolg en die eerste vrou in dié pos word.
Frankryk wen tydens die Sesnasies-toernooi in 2025 sy 27ste titel, terwyl Georgië tydens die Europese Rugbykampioenskap hul 17de titel inpalm. Daarbenewens kwalifiseer Georgië, Portugal, Roemenië en Spanje vir die Rugbywêreldbeker 2027 in Australië.

Het u geweet...

... dat daar altesaam vier seë is wat in Afrikaans na kleure genoem is? Dit is die Geel-, Rooi-, Swart- en Witsee.

... dat 2006 as 'n Mozart-jaar gevier is? Mozart is 250 jaar tevore, op 27 Januarie 1756 gebore.

... dat daar geraam word dat meer as die helfte van alle fotosintese wat op aarde plaasvind nie vanaf plante afkomstig is nie, maar vanaf bakterieë en alge?

... dat 'n Noord-Germaanse of Skandinawiese taal vroeër in Skotland gepraat is? Op die Shetland- en Orkney-eilande en in Caithness op die vasteland is die uitgestorwe Norn gepraat. Nadat die eilande in die 15de eeu deur Noorweë aan Skotland teruggegee is, is dit deur Skots vervang.

... dat Rosamund Everard-Steenkamp die eerste vrou is wat 'n Spitfire en straalvliegtuig gevlieg het?

Vandag in die geskiedenis

19 Mei: Herdenking van Atatürk, Jeug- en Sportdag in Turkye (1919); Geboortedag van Hồ Chí Minh in Viëtnam.

1536 – Anna Boleyn, die tweede vrou van Hendrik VIII van Engeland, word onthoof vir egbreuk.
1780 – 'n Onverklaarde duisternis oor die ooste van Kanada en die Nieu-Engeland-state begin teen 2 nm.
1848 – Meksikaans-Amerikaanse Oorlog: Verdrag van Guadalupe Hidalgo – Meksiko beëindig die oorlog en verkoop Texas, Kalifornië en die grootste deel van Arizona en Nieu-Meksiko aan die Verenigde State vir $15 miljoen.
1971 – Mars-ruimteprogram: Mars 2 word deur die Sowjetunie gelanseer.
1999 – Star Wars: The Phantom Menace word uitgereik in rolprentteaters in die Verenigde State en stel 'n nuwe rekord vir die openingsdag op met kaartjieverkope van $28,5 miljoen.