A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
1
MAHARASA
Samanya shodhana :- Bhavana in swarasa or kwath of Suryavartak/ Kadali/ Shigru/ Kakmachi with kshara, lavana & amla dravyas. (RRS 3/119)
NAME SYNONYM TYPES GRAHYA-AGRAHYATA SHODHANA MAARANA DOSE/ANUPAN INDICATIONS VISISTA YOGAS ASHUDDH SEVANA
VIKAR & NIVARAN
Abhraka
(Mica)
Akasa
Vajra
Ambara
Girija
Megha
Bahupatra
Ghana
Anantaka
Vyoma
RRS-2/4
Main 4, Total 16
1.Pinaka 2.Naga
3.Mandura 4.Vjra
Further,
1.Sweta 2.Rakta
3.Pitta 4.Krushna
(of each)
RRS-2/11
Snigdha, Pruthudala,
Varnasayukta,
Bharatodhikam,
Sukhnirmochya patra
RT-10/13
Nilanjanopamam, Snigdha,
Bharapurna, Mahojjwala,
Nirmochyapatra, Mrudula
Nirvapa,
In either kanji/ go mutra/
go dughda/ triphala
kashaya for 7 time ______
RRS-2/16-17
Rasasindura sadrsya Abhrak bhasma
By giving Gajaputas to Dhanyabhraka, 10
Bhavana with Kasamarda swarasa for
1day, make chakrika, sarava samputa,
gajaputa ___RT-10/30-32
BHASMA GUNA:- Varnya, Ruchikara,
Deepana, Pachana, Tridoshaghna,
Rasayana, Bala-Medo-Dugdha vardhaka,
Vajikarana, Drusti janya
125mg
With Dugdha,
Madhu, Ghrita etc.
Sadharana jwara
Jeerna jwara
Drsti mandhya
Grahni roga
Raktapitta
Prameha
Mutrakrichha
Pandu, Kshya, Ashmari,
Vrana, Hrdaroga
Dhatu-Bala-Sukra vridhi
Arogyavardhini rasa
Yogendra rasa
Pancamruta parpati
Rasaraja Rasa
Vijaya parpati
Gaganasundari rasa
Saubhagya vati
Gagana parpati
Agni kumara rasa
Visamajwarantak rasa
Lakshmi-vilasa rasa
* Kushtha, Kshaya,
Pandu, Sotha,
Hridaya vedana,
Parswa vedana
* Atasibeeja
churna with water
Vaikranta
(Tourmaline)
Vikranta
Vaikranta
Jeernavajraka
Kuvajra
Kshudrakulis
Churnavajrak
Dagdhahiraka
RRS-2:- 7types
Sweta
Rakta
Peeta
Neela
Paravataprabha
Markataprabha
Mayurkanthasdrs
RRS-2/53
Ashtastrasha (8 edges)
Ashtaphalaka (8 surfaces)
Shatakona (6 angels)
Masruno (soft to touch)
Guru (heavy weight)
Sudhha-mishrita varna
yukta
GUNA:- Medhya, Balya,
Ayu, Varnya, Rasayana,
Ativrushya, Dipana,
Yogavahi, Tridoshagna
Nirvapa,
In Ashwa mutra for
21time_____ R.Chi-7/63
By Swedana,
In kullutha kwatha
(3hrs)____RT-23
Shudhha vaikranta + Suddha gandhaka
(E.Q.) Mardana with Nimbu swarasa,
Chakrika, Sharava samputa, 8 puta
___RRS-2/67
Shudhha vaikranta + Kajjali (E.Q.)
Mardana with Nimbu swarasa, Chakrika,
Sharava samputa, 8 puta.___RT-23/164
10mg to 60mg
With Dugdha,
Ghrita, Navneeta,
Madhu, Sharkara
etc.
Gulma
Arsha
Jwara
Prthama Vaikranta
rasayana:- In
Rajyakshma, Jwara,
Pandu, Arsha, Swasa,
Kasa, Urahakshata
Dwitiya Vaikranta
rasayana:- In every
diseases
Ratnagiri rasa
Apoorvamalini rasa
Ratna prabhavati
Kanta rasayana
Kinera rasa
Jaya sundara rasa
Neelakantha rasa
Swarna sindura rasa
Vishweshwara rasa
Vasantakusumarak rasa
Mutrakrichhantaka rasa
* Kilasa, Kushtha,
Daha, Parshwasula
& Panduroga
Makshika
(Chalcopyrite)
(Copperpyrite)
(Iron pyrite)
Suvarna
maksik
Hema
makshik
Dhatu
makshik
Makshik
Dhatu
Tapya
Tapija
RRS-2/81-82
Two types,
Suvarna makshik
Roupya makshik
Grahya Suvarna makshika
Nishkona, Guru, Suvarna
varna, Snigdha,Shyamala
kanti
Grahya Rajata makshika
Snigdha, Sakona (angles),
Guru, Vartula (round),
Rajatojjwala
Swedana,
In Kadali patra swarasa
(6hrs) ____RRS-2
Nirvapa,
In Triphala kwatha (7times)
__RRS
Mardana with nimbu swarasa, chakrika,
sharava samputa,10 varah puta___RT-21
½ to 1 Rati
With Triphala,
Trikatu, Vidanga,
Ghrita, Madhu
BHASMA GUNA:-
Vrushya, Rasayana,
Chaksusya, Balya,
Yogavahi
Sandra meha
Yakshma
Mutrakrichha
Sotha
Masurika
Vishama jwara
Kasa
Garbhini jwara
Garbhini rakta srava
Garbhini jwara atisara
Chandra prabhavati
Panchamruta parpati
Ratnagarbha pottali
Sarveshwara parpati
Navagraha rasa
Garbha chintamani rasa
Panchamruta rasa
Trilochana rasa
Rasamruta rasa
Nayanamruta rasa
*Akshi-badha, Agni
mandhya, Kushtha,
Haleekama,
Vistambha, Vrana,
Gandamala,
Marana
*Dadima twaka
kwatha/ kuluttha
kwatha
Vimala
(Iron pyrite)
Vimalaha
Vimala
Vimalamu
RRS-2/95-97
Three types,
1. Hema vimala
(uttama)
2. Tara vimala
(madhyama)
3. Kamsa vimala
(adhama)
Vartula (round)
Kona samyukta (angles)
Phalakantiva (with cubes)
Maruta-pittahara
Vrushya
Atirasayana
Snigdha
Dhara yukta (having edges)
Swedana, (RRS-2)
1. Vasa swarsa/ kwatha
2. Nimbuswarasa
3. Mesha srungi swarasa
Shuddha vimala + Gandhaka, Mardana
with lakucha swarsa, make chakrikas,
10gaja puta ____ RRS-2/100
BHASMA GUNA:-
Snigdha, Guru, Vrushya, Rasayana, Vata-
pitta nashaka
½ to 2 Rati
With Triphala,
Trikatu, Vidanga,
Ghrita, Madhu
Sotha, Pandu
Prameha
Aruchi
Arsha
Grahani
Rajyakshama
Kamala
Samasta pitta vikaraha
Samasta vata vikaraha
Vimala bhasma
Vimala Rasayana
Kshyakeshari rasa
Paradadi pralepa
Rasendra chudamani
rasa
Sighraprabhava rasa
Madana sanjeevini rasa
Navaratna rasa
*Agnimandhya,
Kushtha and above
mentioned
diseases.
*Mesha srungi
churna with
sarkara for 3days.
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
2
NAME SYNONYM TYPES GRAHYA-AGRAHYATA SHODHANA MAARANA DOSE/ANUPAN INDICATIONS VISISTA YOGAS ASHUDDH SEVANA
VIKAR & NIVARAN
Shilajatu
(Mymue)
(Mineral pinch)
(BlackBitumen)
Saileya
Shilaja
Shailadhatuja
Shilamaya
Shilasweda
Shilaniryasa
Ashmaja
Ashmajatuka
Girija
Adrija
Gaireya
Acc. RRS-2/109
1. Gomutra
Shilajatu
2. Karpoora
Shilajatu
Acc. to Charaka,
Rasavagbhatta
1. Hema garbha
2. Tara garbha
3. Tamra garbha
4. Ayo garbha
Acc. to Susruta,
RC, RK (add.2)
5. Naga garbha
6. Vanga garbha
Acc. to AP
1. Giri sambhava
2. Kshara bhumi
sambhava
Su.Chi.13
Krishnam,
Laghu,
Snigdha,
Nihi-sarkaram,
Go-mutra Gandhi
Tests for pure Shilajatu
RRS.2/14
1. When placed on fire,
Burns without smoke and
form a shape of Linga.
2. When kept in water,
Dissolves immediately and
shows straight root like
red lines, going down
towards bottom of the
vessel.
RRS-2/117-118
1. Wash it in Ksharajala and
then in Amladravya.
2. Keep it in a vessel
containing Triphalakasaya/
Milk/ Bhrungaraja swarasa
for a day.
RT-22/79-80
Keep it in go-mutra & Make
dry by exposing to sun-light.
Not necessary, but it can be done by,
(i) Karpoora Shilajatu Maarana
1p. Sodhita shilajatu + 4p. kumari swarasa
in earthen pot, give puta by 100cow-dung
cakes. After swangashitala collect it, give
mardana with kumari swarasa, give 1
puta.
(ii) Go-mutra Shilajatu Maarana
Suddha Manahsila, Gandhaka, Haratala,
Shilajatu (E.Q.) & matulunga swarasa,
mardana, puta by 8 vanotphalas.
SHUDDHA SHILAJATU GUNAS
Tikta rasa, Katu vipaka, Mutrala, Yogavahi,
Rasayana, Balya,
RT-22/87
250mg. to 1g.
(2 to 8 Rati)
Acc. to Charaka
4 tola -7 weeks
(Pravara)
2 tola – 3 week
(Madhyama)
1 tola -1 week
(Avara)
With Godugdha,
Jala, Takra,
Mamsarasa,
Gomutra.
Sukra Sodhana
Mutrakrichha
Mutraghata
Ashmari
Asteeka
Vata basti
Kunddika
Yakshma
Prameha janya vyadhi
Urustambha
Hrdaroga
Sthaulya
Kumbhakamala
Rakta vriddhi
Virya vriddhi
Masurika jwara
Sphota Jwara
Arogya vardhini vati
Chandra prabha vati
Shilajatyadi loha
Shilajatyadi vati & gutika
Agnimukha loha
Meha bhadra rasa
Kushtha kutara rasa
Yogarajarasa
Rasendra vati
Tapyadi vati
Lankeshwara rasa
Triphala modaka
Poornachandra rasa
Shiva gutika
Meghanada rasa
*Daha, Shrama,
Murcha, Vibandha,
Pittaprakopa,
Raktavikara,
Agnimandhya
*Pipalli churna
with Ghrita for
7days, daily 3g.
Sasyaka
(Blue vitriol)
Tutta
Tuttaka
Tuttanjana
Mayurakam
Sasyakam
Tamragarbha
Shikhigreeva
Amrita
Amritasangha
Acc. to Occurance
1. Swabhava
2. Kritrima
Acc. to Varna
1. Rakta
2. Kalila
RRS-2/126
Mayura kantha varna
Guru bhara
TUTTA GUNAS:- Laghu,
Kashya-Madhura rasa,
Lekhana, Bhedana,
Krimighna,Tridoshaghna,
Chakshusya , Vibandha
kruta, Amla-pittahara,
Gara visha hara, Vamana
Virechana kara
Nimbu swarsa Bhavna
(6hrs.) _____RT-21/107-108
Suddha Sasyaka +Gandhaka +Tankana
(E.Q.) Lakucha swarsa -Mardana,
Chakrika, Musha, Sandhibandhana, 3
Kukkuta puta. ___ RRS-2/130-131
1p. tuttha + ½p. Gandhaka, Sharava
samputa, 3 kukkuta puta.___ RT-21/125
1/8 to ¼ Rati
With Ghrita,
Dugdha, Sarkara.
Prameha, Sula,
Kushtha, Switra,
Rasayana
Tuttadravana is usefull
as a Prakshala dravya
in,
Dushta vrana
Mamsa saithilya vrana
Phiranga vrana
Upadamsha vrana
Agni kumara loha
Ajeerna balakalana rasa
Kanaka sundara rasa
Jatyadi ghrita
Jatyadi taila
Maha mrutunjaya rasa
Maha jwarankusha rasa
Ratnagarbha potalli rasa
Rasendra gutika
Chaturtakari rasa
*Vanti (Vomiting)
Bhranti (Giddiness)
Chapala
(Bismuth ore)
Saileya
Chapala
Four types,
1. Gour
2. Sweta
3. Aruna
4. Krishna
Sphatika chaya (Shining)
Shada astra (6 angels)
Snigdha, Guru,Madhura.
Helps in Parada bandhana
and Parada guna vridhhi
Nimbu- Karkota- Adraka
swarasa Bhavana in each.
(7 times).____ ___RRS 2
Chapala + Suryakshara & Give puta.
____Rasarnava
½ to 1 Rati
With Madhu,
Ghrita, Dugdha.
Ativrushya, Rasayana
GUNAS:- Lekhana,
Deha-loha kara, Tikkta
rasa, Ushna virya,
Madhura vipaka,
Yogavahi.
-
*Manyastambha,
Bhrama, Pradara,
Daha, Prameha.
*Sita + Dugdha
Rasaka
(Calamine)
Kharpara
Kharpariyaka
Rasaka
Yashadakaran
Gobhatta
Kshiti kitta
Rasodbhava
Reetikruta
Netra rogari
Acc.to Rasarnav
1. Mrittika rupa
2. Guda rupa
3. Pashana rupa
Acc.to RRS & AP
1. Durdura
2. Karvellaka
RASAKA GUNAS:-
Lekhana, Bhedana
Shita veerya
Chakshusya
Kapha-pitta nashaka
Yogavahi
Bala - Virya vardhaka
Sarva Meha nashaka
Sarva Kshaya nashaka
RRS-2/153-156
1. Nirvapa in Beejapuraka
swarasa/ Ashwamutra/
Takra for 7times.
2. Keep it in fresh human
urine for 1month.
1. Shudhha Rasaka + Suddha Parada,
Mardana, keep in valuka yantra for a day.
____AP-2
2. Shudhha Rasaka + Shudhha Hartala,
Mardana , Chakrika, Sharava samputa,
Sadharana puta.____RT-21
½ to 1 Rati
(60 to 250mg.)
With Madhu.
Pandu
Sotha
Gulma
Kasa Shwasa
Vishama jwara
Rakta gulma
Swetapradara
Madhumeha
Mutrakrichha
Kasturi bhairava rasa
Ratna prabha vati
Kshaya kesari rasa
Lakshmi vilasa rasa
Vasanta malini rasa
Navagraha rasa
Sarvarogahara rasa
Pradarantaka rasa
Somanada rasa
*Vanti (Vomiting)
Bhranti (Giddiness)
*Gomutra for
7days.
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
3
UPARASA
Samanya shodhana :- Bhavana in swarasa or kwath of Suryavartak/ Kadali/ Shigru/ Kakmachi with kshara, lavana & amla dravyas. (RRS 3/119)
NAME SYNONYMS TYPES GRAHYA-AGRAHYATA SHODHANA MAARANA DOSE/ANUPAN INDICATIONS VISISTA YOGAS
Gandhaka
(Sulphur)
Gandhapashana
Kusthari
Sugandhika
Sulvari
Putigandha
Pamari
Navneeta
Acc. to varna
1. Rakta- Utttama
2. Peeta- Madhyama
3. Sweta- Adhama
Acc.to AP
Suk-pichha sama chaya
Navneeta sama prabha
Mrudu
Kathina
Snigdha
Melt Gandhaka in ghrita,
Filter with cloth in vessel containing
go-dugdha for 21time____RRS-3/20-22
Not necessary, but it can be done
by,
ArjunaKsheera + Gandhaka in
sharava, 1laghuputa, then Bhavna
with Bhumiamalaki for 3yama then
sharava samputa, 1kapotaputa.
1 to 8 Rati
With Triphala,
Madhu, Ghrita,
Bhringraja swaras
Pama roga
Twaka roga
Drasti mandhya
Kaasa, Kshaya
Kandu-Kushta-
Visharpa
Dadru , Pleeha roga
Kajjali, Mrutyunjaya rasa
Gandhaka vati
Rasa parpati
Rasa sindura
Loha parpati, Hamsa potalli
Rasa garbha potalli
Panchamruta parpati
Gairika
(Red Ochre)
Raktadhatu
Gaireya, Girija
Girimudbhava
Girimrutika
Lohadhatu
RRS (2)
1.Pashana 2.Suvarna
AP(Add.)3
rd
Samanya
Grahya:- Snigdha,
Mrudu, Atayanta
shonitavarna
Agrahya:- Kathina,
Tamravarna
RRS & RT (Both same)
1. By Godugdha Bhavana.
2. Bharjana(fry) in Gomutra
Not mentioned 2 to 4 Rati Visharpa
Jeerna jwara
Shita Peeta
Karnamula Sotha
Kandu
Vishama jwarantaka loha
Jwarankusha loha
Jwarankusha rasa
Pradarantaka rasa
Pusyanuga churna
Kaseesa
(Green Vitriol)
Kaseesaka
Pushpa kaseesa
Pamshu kaseesa
Dhatu kaseesa
Khaga
AP 1.Dhatu kaseesa
2.Pushpa kaseesa
3.Suvarna kaseesa
RRS 1.Valuka 2.Pushpa
Sweta-Pitta varna
Tikta-Kashaya rasa
Guru guna
Ushna veerya
Katu vipaka
1. Bhavana of Bhrungraja swrasa
(3hrs.) ___RT
2. Swedana in Bhrungraja swrasa
(9hrs.)___AP
Snuhi-patra swarasa Bhavana,
Chakrika, Laghu-puta. _____RT-21
.
½ to 2 Rati Pandu-Kshay-Jwara
Switra
Pleeha vriddhi
Rajo Avarodha
Ashmari
Kaseesadi Gutika
Kaseesadi Rasa
Rajah Pravartini vati
Loha Rasayana
Pleehari vati
Kankshi
(Alum)
Sphatika, Phatika,
Tuvari, Adhaki,
Rangada, Rangadrdha,
Sourasta, Sourastraja,
Peetika, Suramrutika,
Mrutsna, Mrutalaka
Acc. to Rasarnava,
1.Shita(Khandatmika)
2.Krishna(Churna)
RRS Phataki, Phulika
Kanthya, Keshya,
Vranaghna,
Tridoshaghna,
Vishahara, Chakshusya
By Nirjalikarana , Take in to Sharava
and give heat till total removal of water
___AP
Sharava samputa & 1 or 2 Laghu
puta.
2 to 4 Rati Visharpa, Kandu,
Switra
Arsha
Vrana
Vishamajwara
Mukharoga
Sweta Parpati
Shankha dravana
Chatuh sudhadi rasa
Garudanjana
Dravaka rasa
Visha kalpa
Haratala
(Orpiment)
Tala-Talaka,
Nata Bhushana
Shaila Bhushana
Chitra Gandhaka
Vangari
RRS & RT
1.Patra haratala
2.Pinda haratala
Katu rasa, Katu Vipaka,
Snigdha guna
Ushna virya
Deepana
Swedana
By Churnodaka (3hrs) ___ RRS
Suddha Hartala + Sukti Bhasma
(E.Q.), Kumari swarsa bhavna,
Chakrika, Sharava samputa, 1Laghu
puta. _____RT-11
½ to 2 Rati
With Madhu,
Ghrita, Gudhuchi
kashaya
Vata-Kapha Vyadhi
Apsmara, Kushtha
Vata rakta,
Kshaya, Prameha
Vruchika damsha
Samira pannaga rasa
Rasa manikya
Sitamsu rasa
Tala sindura
Suvarna suta sekhara rasa
Manahshila
(Realgar)
Rogashila, Shila,
Naipalika, Kalyanika,
Manogna,
Nagajihvaka,
Nagamata
AP
1.Shyama
2.Kanavira
3.Dwikhanda
Shila-khanda soonya
Rakta upala prabha
Gurotra bhara
Deepata (shinning)
Ayurveda Prakasha
1.Keep in churnodak (2day)
2. Swedana in Jayanti swarasa or
Bhringraja swarasa. (4 yama)
Not mentioned 1/32 to 1/16 Rati
(3 to 6 mg.)
Kasa, Shwasa,
Kshaya, Anaha,
Kandu, Chardi,
Bhoota badha,
Vishaghna
Smruti sagara rasa
Krumi vinashaka rasa
Kshaya kesari rasa
Manahshiladi ghrita
Manahshiladi anjana/ vati
Anjana
(Collyrium)
Mochaka
Lochaka
1. Sauveeranjana
2. Rasanjana
3. Strotanjana
4. Pushpanjana
5. Neelanjana
Grahi, Snigdha, Dhooma
varna, Sheeta veerya,
Rakta-Peeta shamaka,
Ropana, Kashaya-Madhu
rasa, Chaksushya
Bhringraja rasa Bhavana. Not mentioned
-
RaktaPitta
Hikka
VishaVikaras
VrnyaJwara
1.Timiranjana, Tuhinajana
2.Ashokaghrita,Nagrarjunanjana
3.Chanda bhairava rasa
4.Churnanajana
5.Timiranjana, Sulbadi varti
Kankustha
(Ruhbub)
Kakakankusta,
Viranga, Kolavaluka,
Rechaka, Talakusta,
Tikshna dugdhika
-
Rechaka
Aama-vata nashaka
Adraka kwatha Bhavana Not mentioned 1 Yava
(1/4 Rati)
Vrana
Udavarta
Pleeha roga
Arsha
Udavrta ghruta
Dhanvantari rasa
Mrutasanjivani rasa
Dhanvantari ghruta
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
4
SADHARANA RASA
Samanya shodhana :- Matulunga & Ardrak swarasa Bhavana for 3days.
NAME SYNONYMS TYPES PROPERTIES SHODHANA MAARANA DOSE/ANUPAN INDICATIONS VISISTA YOGAS
Kampillaka
(Mellotus-
Philippinenses)
Phala rajaha
Rakta churnaka
Rechaka
Lohitanga
Raktanga
Vireki
PLANT 25-30feet height,leafs
oval shape with sharp end,
Small greyish-red flower &
fruit.
Ishtika Churna Sama
Saha Chandarika
Rechaka
Saurastra deshotpanna
Swedana by Haritaki rasa or
Kanaji
-
4-6Ratis General
3-6Masha Rechana
With Madhu, hot
Water
In Krimi (1.5 karsha,
with guda)
In Anaha (1/2 g., with
Bhaskara lavana)
Kamlpillaka malahara
Krimi ghatani gutika
Triphaladi ghrita, Indu ghrita,
Patoladi churna
Mahakalka& GaganaGarbh rasa
Gauri Pashana
(Vitreous Arsenic)
Malla
Vikata
Phenasma
Sambala
Hatachurnaka
Acc to AP Sweta & Pitta
Acc to RRS Pitta, Vikata &
Hatachurnak
Acc to RT Sweta, Rakta,
Pitta, Krishna
Snigdha guna
Kapha vata hara
Rasa bandhopayogi
Rasa bala vardhaka
Swedana by,
Nimbu swrasa (3hrs.)
Lajjalu rasa, Mardana,
Chakarika, 7puta
1-4 mg.
By 1 Rati Death.
Milk+Ghee+Tankan+
karvellakarasa
(Antidote)
Swasa, Kushtha,
Pandu, Slipada, Jwara,
Kshaya, Amavata,
Hradaya daurbalya,
Vrichika damsa
Malla vati
Malla sindura
Samirapannaga
Chandeswara rasa
Suchika bharana bhasma
Navasara
(Ammonium Chloride)
Navya Kshara, Nrusara,
Narasara, Narasadara,
Chullika lavana
Vida lavana
Acc to AP
Krutrima, Akrutrima
Acc to Accurance
Khanija, Vanasapatija
Snigdha, Sukshma,
Laghu, Tikshna,
Pachana, Sarana,
Tridoshaghna, Dipana
1p. Asuddha navsadara +
3p.water Dissolve, FiIter, Mild
heat till water evoparation.
-
2-8 Rati
With Jala
Phuppusa roga
Udara
Adhmana, Ajirna
Jatharagni dipana
Sweta parpati
Shankhadrava
Dravaka rasa
Suvarna vanga
Kaparda
(Courie shell)
Varatika, Varati, Varata,
Chara, Charachara,
Balakridanaka
RRS Varatika&Varata
Varna Pitta, Sweta, Dusara
Katu rasa, Ushna virya,
Dipana, Netrya, Parada
jaranopyogi, Vrushya
Swedana by, Nimbukamla
Drava/ Amla varga dravya.
(3hrs.)
Fire till red-hot
Fine powder
Filter by cloth
2 Rati
With Jala
Grahani, Karnapurana,
Agnimandhya, Kasa,
Sphota, Raktapitta
AgniKumara rasa, Lokanada rasa,
Kapardaka rasa, Pradarantaka
loha, Pravalapanchamruta rasa
Agnijara
(Ambergris)
Agnija
Sindhu pravala
AgniGarbha
Agniniryasa
Tundamaya
-
Tridoshaghna
Rasa Virya-Dipana-
Jarana
It is naturally purified in
Alkaline sea water. -
¼ to ½ Rati
With Madhu,
Ghrita, Makvasana
Dhanurvata &
Vatarogas
Pakshaghata
Vajikarana
Bruhadt vata chintamani rasa
Dhatri rasayana,Jaharmohar vati,
Vadavanala rasa
Giri Sindura
(Redoxide of Mercury)
Shuskashona, Sindura,
Raktarenuhu,Mangalya,
Nagagarbha
-
Tridoshaghna, Rasa
bandhana dravaya,
Netrya, Twachya
Nimbu swarasa bhavana, heat
till water evaporation, then
Tandulodaka Bhavana & heat
-
For external use Visharpa, Sidma,
Vrana Ropana-
Shodhana, Netraroga,
Pada-sphutan
Sinduradi lepa
Gandhakadya malahara
Gairikadya malahara
Hingula
(Cinnabar)
Mlechha, Rakta,
Suranga
Ranjana, Sukatunda,
Hamsapada, Daradha,
Rasasthana,
Rasodbhava,
Churna parada
Acc. to AP
Charmara- Adhama
Sukatunda- madyma
Hamsapada- Uttama
Japa kusuma varna
Manohara swarupa
Bharapurna
Tridoshaghna
Snigdha, Sadarasa,
Ushna virya,
Madhura vipaka.
Adraka / Nimbu / Lakucha
swarasa 7 Bhavana
Mardana with
AdrakaSwarasa
Bhallatakabija
LavangChurna
And Ghrita, Chakrika,
mild heat for 3hrs.
½ to 1 Rati
With Nagara,
Dalchini, Tejopatra
Dipana-Pachana
Rashayana-Vajikarana
Gandhaka
jaranopyogi, Kasa,
Swasa, Yakshma,
Jwara, Aamatisara
Mrutyunjaya rasa
Ananda bhairava rasa
Hinguleshwar rasa
Nityananda rasa
Tribhuvan kirti rasa
Kasturibhairava rasa
Mrudarasringa
(Litharge)
Mrudhara srungaka
Vodara srungaka
Murdhashaka
Seesa garbham/satvam
Acc. to AP
1. Pitta, Pandu
2. Sadal, Nirdala
Guru, Shita virya,
Keshya, Vatakapha
hara, kesh-ranjaka,
Vrana-ropaka, Parada
bandhaka, Twachya
Make Powder form, Mardana
with jala for 15days. -
125-500mg. (Intr.)
100g. with 25g.
tankana (External)
Pama-Kandu nashaka
Bhanga sandhana kara
Upadamsha hara
Phiranga roga
1p. Mrudharasringa + 2p. Boric
acid, Mardana and apply on
Phiranga vrana.
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
5
DHATU VARGA
Samanya sodhana :- tEle t³e gva< mUÇe Aarnale kulTwje , ³maiNn;e tPt< d+ave d+ave tu sPtxa . suv[aRid leahpÇa[a< zuiXxre;a< àzSyte . rrs 5-13 [Nirvapa in Taila- Takre- GoMutra - Aarnala (Kanji)-Kulathakwath (7times in each)]
NAME SYNONYM TYPES GRAHYTA-AGRAHYTA PROPERTIES SHODHANA MAARANA DOSE VISISTA YOGAS THERAPUTIC USES
Suvarna
(Gold)
(Guru)
Dravana
Hiranyam
Kalyanakam
Agnivarna
Manohara
Bhushana
Agnibeeja
Kanaka
Kountham
Jatarupa
Champakya
Hataka
Five types acc. to
RRS
1.Pakruta- Originate
from Rajoguna
2.Sahaja- from
Sumeru parvata.
3.Vahnisambhuta
4.Khanija-
Sarvarogahara
5.Rasaja-(Best Vriety)
from RasavedhaKriya
G:- Swachha, Nirdala,
Dahe Raktam, Sitam
Chede, Karse KumKum
Prabham, Guru, Snigdha,
Mrudu, Charuvarna
(Shining bright), Shodasa
Varnadhya (Pure)
AG:- Kathina, Ruksa,
Vivarna, Samala, Dala,
Dahe-Chede Sitam, Laghu
sphutana, Tara tamra yukt
Kasay-Tikta-Madhu-Katu rasa
Sita, Guru, Snigdha, Pichhila
Madhura vipaka
Vrushya, Balya, Bruhana,
Rasayana, Netrya, Medhya,
Varnya, Pavitra, Pathya,
Ruchya, Papaghna, Lekhana,
Vayosthapak, Tridoshaghna.
By Applying paste on
Suvarna-Patra of, Gairika
or Panchamrutika or
Saindhava with nimbu
swarasa (Kukkuta puta)
Mardana of 1p. Suvarna patra
+ 2p. Parad & Nimbu rasa + 3p.
Gandhak , Sharav samputa,
Puta with 30 Vanotphalas.
Swarna Champak Varnabham
1/8 to ¼ Rati
With Dugdha,
Grita, Vacha,
Kumkuma,
Madhu,
Nirvisha,
Sunthi,
Maricha,
Lavanga
Makaradwaja
Suvarna parpati
Suvarna bhasma
Bruhat vata
chintamani
Hemagarbha potalli
Vasantasukumara rasa
Lakshmi-vilasa rasa
Jeerna jwara
Atisara
Grahani
Pandu
Swasa
Amlapitta
Apasmara
Garbhasaya sotha
Shirakampa
Unmada
Vrukka dosha
Rajata
(Silver)
(Chandra)
Ruchira
Raupya
Tara
Saudha
Chandra loha
3 Types
Sahaja (Kailas parvat )
Khanij (Himalay parvat)
Kritrima (Loh suddhi)
G:- Nirmala, Pichhila,
Snigdha, Meudula, Nirdala,
Sharada Indu nibha
Dah-Chedo Sankh varna
AG:- Dahe Malina/ Rakta/
Pitta/ krushna, Ruksha,
Laghu, Kathina, Sadala,
Tamrasaha.
Kashaya-Amla-Madhura rasa
Snigdha, Guru, Sara, Sita
Madhura Vipaka
Lekhana, Vayasthapaka, Ayu,
Varnya, Vrushya, Ruchya,
Balya, Rasayan
Vishesha shodhana
Rajata patra Nirvapa in
Agastyapatra swarasa for
3 tmes, Prakshalan with
Jala.
Mardana of Parada & Nimbu
swarasa. Prakshalana with Jala.
Add Sudhha Rajata-Parada-
Gandhaka-Hartala (E.Q.)
Mardana with Nimbu swarasa.
Sharava samputa. 3Laghuputa
Krushnatvam TaraTamryo
¼ to 1 Rati
With Misri
Triphala
Vasaswarsa
Dugdha
Shilajatu
Gruta
Kasturi bhairava rasa
Makardwaja vati
Vijaya parpati
Somnada rasa
Lakshmi-vilasa rasa
Vasantasukumara rasa
Kosthavata
Ajirna yukta hrda spanda
Puyayukta garbhasaya sotha
Daruna unmada
Madatya
Prameha
Kshaya
Netra roga
Tamra
(Copper)
(Surya)
Sulwa
Mlechya
Nepaliya
Trayanbaka
Suryaloha
Arvinda
Bhaskara
Colour
1.Rakta 2.Krishna
Source
1.Nepalaja
2.Mlechaja
G:- Snigdha, Mrudu, Naga-
Vanga-Malarahita,
Japakusuma sama kasha
AG:- Krushna, Ruksha,
Loha-Naga-Mala yukta,
Laghu, Kathina.
Ushna Virya, Katu vipak
Lekhana, Rasayana, Netrya,
Ropana, Shodhana,
Krumighna, Hrdivishodhana
Tridoshahara
Vishesha shodhana
Nirvapa in Chnageri
swarsa (12)
E.Q of Parda, Gandhaka.
Mardana with Nimbu swarasa.
Paste apply on Tamra patra.
Sharava Samputa. 3 Gajaputas
(RRS&RT)
Krushnatvam TaraTamryo
1/8 to ¼ Rati
With Madhu
Tamra bhasma
Tamra parpati
Panchmruta parpati
Hrudayavarna rasa
Smrutisagara rasa
Trayamkeshvara rasa
Lakshmi-vilasa rasa
Murcha
Plihavruddhi
Sutika roga
Yakruta vrudhhi
Akshepa
Apsmara
rajodara
Loha
(Iron)
(Sani-Ketu)
Loham
Asmasaram
Ayasa
Shilatmajam
Ayasam
Drusyataram
Tiksnam
1.Munda
(Mrudu,Kunta,Kadara)
2.Tikshna
(SIX- Khara, Sara,
Hrunnala, Taravattaka,
Vjira, Kala loha)
3.Kantaloha
(FIVE- Bhramaka,
Chumbaka, Karkasa,
Dravaka, Romaka)
LOHA DOSHAS
Guruta
Drudhtha
Utkleda
Kasmala
Dahakrita
Asmadosha
Durgandhata
Tikta-Madhura-Kashaya rasa
Sita, Sara, Guru, Ruksha
Lekhana, Bhedana, Ayu,
Vayasya, Chaksusya,
Yogavahi, Rasayana,
vajikarana, Balakara
Slesma hara
Tridosha hara
Vishesha shodhana
7Time Nirvapa in
Triphala kwath +
Gomutra.
1.Nirvapa in Triphala kashaya-
200 times (AP)
2.Mardana with Nimbu
swarasa, Chakrika, 50Gajaputa.
Tikshnam jambuphalopam
¼ to 2 Rati
With Triphala
churna
Loha bhasma
Saptamruta loha
Arogyavardhini vati
Loha parpati
Pradarantak loha
Lakshmi-vilasa rasa
Chandraprabhavati
Raktapitta
Pachavidha kasa
Swasa
Valli-palita
Sula
Sarva roga hara
Sula
Amlapitta
Twaka roga
Vanga
(Tin)
(Sukra)
Ranga
Sukraloha
Kurupya
Trapusa
Trapu
Sweta (good)
Krishna (inferior)
Mrudu Snigdha Laghu or
Guru Nishabdha (without
sound) Sarala Suddha
Drutadrava
Tikta-Amla-katu-Kshara-
Lavana
Ruksha, Sthira, Laghu, Sara,
Ushna
Netrya Balya Dipana
Ruchikara Rasayana
Dahahara
Dhalana,
In Nirgundi swarasa/
Churnodaka/ Arka
ksheera (7times)
Mardana of ArkaDugdha with
Hartala. Apply paste on Vanga
patra.Dry. Keep in Sharava
having chinchkshara. Add
pipalli churna. Samputa,
3Laghuputas
VangaShubhramayati
1 to 2 Rati Vanga bhasma
Trivanga bhasma
Suvarna vanga
Tarakeshawara rasa
Vasantakusumarak ras
Lakshmi-vilasa rasa
Chandraprabhavati
Prameha
Pandu
Gulma
Ajirna
Vibandha
Swetapradara
Dadruroga
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
6
Dhatubhasma varna :- Sv[¡ (cMpk) gEirkv[aRÉ< k&:[Tv< tartaèyae>, ka<Sy< "Usrv[¡ SyaÚag> paravtàÉ>. v'g zuæTvmayait tIú[< jMbuˆ)laepmm!, AækíeiòkaÉ< SyaÏatUna< v[Rin[Ry>. Yogaratnakar purvardh
NAME SYNONYM TYPES GRAHYTA-AGRAHYTA PROPERTIES SHODHANA MAARANA DOSE VISISTA YOGAS THERAPUTIC USES
Naga
(Lead)
(Budha)
Seesaka
Kuvangaka
Kuravangaka
Sindurakarak
Yogeshtha
Vabhra
Kumara (sreshtha)
Samala (adhama)
G:- Drutadravi, Guru,
Chede krushna sama
ujjavala, Putigandha,
Mrudu, Bahir krushna.
AG:- Bahir sukla, Laghu,
ruksa, Samala, Kathina
Madhura-Tikta rasa
Dipana
Atyanta ushna
Vatakaapha hara
Guru
Lekhana
Dhalana,
In Nirgundi swarasa or
churnodaka (7 times)
Melt Naga in sharava , add
chincha & pipalli churna.
Stirring till content change to
churna rupa. Add manahashila
& kanji. Mardana. Chakrika,
Sharva samputa, 60Gajaputa.
Naga Paravata Prabha
¼ to 1 Rati
With Madhu,
Ashok kwath
Guduchisatva
Nagabhasma
Trivanga bhasma
Vasanta sukumarak
rasa
Lakshmi-vilasa rasa
Chandraprabhavati
Prameha
Vatkaphaja prameha
Antra sotha
Grahani
Vrana
Gulma
Raktapradara
Yashad
(Zinc)
Jasada
Reehihetu
Kharparaja
Rangasank
Ores of Yashada
Zinc blaende
Zincite
Calamine
hemimorphite
G:- Chede samujjawalita,
Snigdha, Mrudula,
Nirmala, Drutadrava
Tikta-Kashaya-Katu rasa
Shita
KaphaPittahara
Chaksusya
Dhalana,
In Nirgundi swarasa or
churnodaka (7 times)
Melt Yashada in loha darvi. Mix
parada. Mardana. Nimbu
swarasa Bhavna. Prakshalana
with Jala. Add Gandhak churna.
Sharava samputa,Puta
½ to 1 Rati
With Madhu,
Ashok twaka
Yashada bhasma
Trivanga bhasma
Yashadapushpa
Yashadamruta malhar
Drastimadhya
Kasa-swasa-Rajyakshama
Swetapradar
Paksaghata
Prameha
Kamsya
(Bronze)
(Rahu)
Kamsiyam
Kamsyakam
Goshapushpa
Vahniloha
Tamratrapuja
Puspakamsya
(sweta-sresth)
Tailakamsya
(kapisa-avara)
G:- Mrudu Snigdha Sweta
Sunada Nirmala
AG;- Nirujjawala Khara
Ruksha Pittavarna
Mandanada
BHASMA GUNA:-
Laghu Ruksha
Ushna virya Katu vipaka
Dipana Lekhana
Tridoshaghna
Nirvapa
Iin Gomutra for (7 times)
Chakrika by using Kamsya
churna- Sudhha hingula- Nimbu
swarasa. Sharava. 3Gajaputa.
Kamsya Ghusara Varna
½ to 1 Rati
With Madhu,
Adrak swarsa
Chintamani rasa
Kshaya kesari rasa
Nityananda rasa
Shadasana rasa
Same as Tamra
Pittala
(Brass)
(Mangala)
Pittaloha
Ritika
Arum
Tarakutam
Kapiloham
Ritika(Tamra varna)
Kakatundi (krushna)
G;- shows Tamra varna by
dipping in to Kanji (Arnala)
Pitta varna
Guru
Mrudutwa
Does not break by aaghat
Nirvapa
In Nirgundi swarasa,
containing Harirdra
churna (5 times)
Chakrika by Suddha Gandhaka
and Pittala patra. Add
arkakshira. 3Gajaputas.
½ to 1 Rati Pittala rasayana
Pittala bhasma
Ratnaprabhavati
Padasanarasa
Krumiroga
Raktapitta
Kushtharoga
Vartaloh
(Panchaloh)
Panchaloha
Pancharasa
Bhartham
Vartulam
-
It is prepared by mixing of
Kamsya, Tamra, Loha,
Pittala & Naga. It is known
as Panchaloha.
Katu rasa
Ruksha
Shita virya
Amla vipaka
Firstly do Samanya
shodhana and then
Nirvapa in Ajamutra for 7
time.
Make chakrika by adding
Panchaloha churna, Talaka,
Gandhaka, by poring
arkakshira. Give laghuputa.
250mg.
-
Ruchya
Netrya
Malashodhaka
Krumiroga
Mandura
Lohakittam
Lohabhava
Lohamala
Lohochista
Having more than,
100 years (Sreshtha)
70 years (Madhyam)
60 years (adhama)
Snigdha Guru
Kotara (holes) varjita
Guru Drudha Krushna
Available in shidila nagaras
Shita
Ruchya Dipana
Vajikarana
Pittashamaka
Do nirvapa in Gomutra
for 7 times
Bhavana in Kumari swaras
&7puta ¼ to 2Rati
Punarnava mandura
Manduravataka
Triphala mandura
Lakshmi-vilasa rasa
Sarvanga sotha
Kamala
Krumi
Pliharoga
Suddha loha Suvarna
Rajata
Tamra
Loha
Pooti loha Naga
Vanga
Mishra loha Pittala
Kamsya
Varta loha
LOHA GRAHA
Tamra Surya
Rajata Chandra
Pittala Mangala
Naga Budha
Hema Guru
Vanga Sukra
Tikshnaloha Sani
Kamsya Rahu
Kanta loha Ketu
LOHA MARAKA DRUG
Suvarna Naga
Tara Makshika
Tamra Gandhaka
Tikshna loha Hingula
Naga Manahashila
Vanga Talaka
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
7
RATNA VARGA
 All Ratnas are Bhutabadhahara.
 Ratna Dosha:- Grasa, Trasa, Bindu, Rekha, Jalagraha –Dosha.
 Sarva Ratna Bhasmikarana (except.,Vajra):- Mardana with Manahshila. Gandhaka, Lakuchadravana. Chakrika. 8 putas.
 Ratna-Graha Sambhandha:- Surya, Chandra, Mangala, Budha, Guru, Shukra, Shani, Rahu, Ketu –Respectavily.
NAME SYNONYMS TYPES GRAHYA-AGRAHYATA PROPERTIES SHODHAN- Swedan MAARANA INDICATIONS VISISTA YOGAS
Manikya
(Ruby)
Rangamanikya
Lohitam
Raviratna
Padmarga
Sonaratna
Vasuratna
RRS
1.Padmarga (Red)
2.Neelagandhi
(Blueish)
G:- Kamla-dala-chaya, Clean, Snigdha,
Guru Sphutana, Vruttayattam
Ag:- Randhrayukta, Raksha, Laghu,
Malina, Chipita(Flate), Uneven
Madhurarasa, Snigdha, Shita, Dipana,
Vrushya, Balya, Rasayana, Medhya,
Hrdya, Ayu, Vajikara,Netrya
Tridoshaghna
Nimbu swarasa or
Nimbukamla Drava
Mardana (7Days) with Pure
Manahasila-Haratala-
Gandhaka in Jambira rasa
Chakrika, 8 gajaputa.
¼ - ½ Rati
KrimijaVyadhi, Kshaya,
Prameha, Pittaroga,
Hikka, Visuchika,
Aamsula
Mani parpati rasa
Brahmi vati
Ratna garbha potalli
Jahar mohara pishti
Manikya pishti
Mukta
(Pearl)
Chandra ratna
Jivaratna
Muktaphala
Sashipriya
Sauktija
Shindhujata
Acc. to source (AP)
Shankhaja,
Shuktija, Gajaja,
Meghaja, Fanija,
Vamsaja, Minaja,
Varahaj
G:- Sweta, Laghu, Snigdha, Hrdladaka,
Nirmala, Mahata, Toya prabha, Vruta,
Navadha, Subha, Chidra rahita
Ag:-Ruksha, Nirjala, Shyava, Dirgha,
Trikona, Chinna yukta, Prabha hina
MadhuraRasa, Laghu,Sita, Bruhana,
Vrushya, Ayu, Medhya, Dipana,
Bhedana, Varnya, Balya, Netrya,
Viryaprada
Jayanti swarasa or
Churnodaka
Mardana with Godugdha or
Gulabi jala. Chkarika. 3Laghu
puta.
¼ -1 Rati
Yakshama, Swasa, Kasa,
Kshaya,
Adnimandhya,Hikka,
Daha, Unmada
Mani parpati rasa
Kama dugdha rasa
Pravala panchamruta
Lakshmi vilasa rasa
Ratna bhagottara rasa
Pravala
(Coral)
Baumaratna,
Vidruma,
Prvalaka
Part use in
Therapy,
1. Pravala Shankha
2. Pravala Moola
White,Gray,Black,Red
G:- Pakwa Bimbba phalachay, Vruta,
Avakrakam (not uneven), Sthula,
Avranaka, Snigdha.
Ag:-Pandu,Ruksa,Laghu,Chidrasaha
Kashaya-Madhura-Kshara-Amla rasa,
Laghu-Snigdha –Sita, Dipana,Pachana,
Balya, Netrya, Tridoshagna
Jayanti swarasa or
Kanji or Churnodaka
Mardana with Kumari
swarasa or Godugdha.
Chakrika. 3 Gaja puta.
½ -2 Rati
Mutrakrichha
Vibandh
BalajaSwasa
Prameha,Arsa
Pravala panchamruta
Kama dugdha rasa
Kasturi bhairava rasa
Maniparpati rasa
Ratna bhagottara rasa
Tarksya
(Emerald)
Markat
Bhudaratna
Panna
Asmagarbhaja
Green- Good
Blue- Medium
White- Ordinary
G:- Guru-Snigdha-Haridra Varna-Soft-
Subha-Kanti Yukta-Swachha.
Ag:-Ruksa-Laghu-Having holes-Durvarn
Madhurarasa, Sita, Balya, Vishahara,
Dipan-Pachana
Ruchikara, Vrushya
Go-dugdha As like Manikya or as like
general method.
¼ -1 Rati
Swasa, Chardi, Arsha,
Sopha, Pandu, Unmad
Maniparpati rasa
Marakata Bhasma
Markata pishti
Ratna bhagottara rasa
Pusparag
(Topaz)
Gururatna
Peetamani
Guruvallabha
Pushparaja
Acc.
Yuktikalpataru
1.Padmaragodhbhava
2.Marakatodbhava
G:- Guru-Snigdha-Swachha-Sthula
Transperant-Bright colour-Shining.
Ag:- Prabhavahina-Karsya-Dwinetra-
Ruksa-Shyama-Pitta-Pandu varna.
Kashaya-Madhura rasa, laghu, Shita,
Dipana, Pachana, Vishghna, Medhya,
Bruhana, Ayu
Kullutha or Kanji As like Manikya or as like
general method.
¼ -1 Rati
Swasa, chardi, Arsha,
Visha, Kushtha,
Mutrakrichha, Daha
Ratna bhagottara rasa
Navratna pishti
Ratna garbha potalli
Mani parpati
Vajra
(Diamond)
Heeramabhedya
Bhidura
Kuleesa
Vajraka
Bhargav priya
1.Nara
2.Nari
G:- Snigdha, Vidhyutibhama, Swachha,
Kathina, Tikshna, shatakona, Astaastra,
Attractive, Coloueless, Transparent.
Ag:- Vartula, Malina, Nila varna, Ruksha,
Sphutita
Sadrasa, Snigdha, Ayu, Hrdya,
Yogavahi, Dipana, Vayastambhaka,
Balya, Kantijanana, Rogaghna,
Rasamaraka
Kullutha kwatha Suddha Hiraka, Gandhaka,
Manahashila, Rasasindura,
Mardana, sharava samputa,
Gajaputa.
1/32-1/16 Rati
Sakala rogaghna, Valli,
Palita, Rajyakshama,
Prameha, Medoroga,
Pandu, Klibyaroga
Vasanta kusumarak rasa
Kandarpa sundara rasa
Ratnagarbha potalli
Vajra bhasma
Mani parpati
Hiraka rasayana
Nilamani
(Sapphire)
Nila, Nilama,
Nilo phala,
Nilaratna
Shaniratna
RRS
1.Indraneela
2.Jalaneela
G:- Guru, Snigdha, Vruta, Swachha,
Mrudu, Ujjavala Ag.:-Komala, Ruksha,
Nirbhara, Chipita, Raktasandhi
Balya, Vrushya, Dipana, Rasayana,
Medhya, Hrdya, Visha hara, Twachya
Neeli swarasa As like Manikya or as like
general method.
1/8-1/2 Rati
Swasa,Kasa,Jwara,Kush
tha,Pandu,Arsha
Navartana potalli
Ratna garbha potalli
Ratna bhagottara rasa
Gomeda
(Zircon)
Pingadphatika
Peeta ratna
Gomedakaha
Brahmana(whitish)
Kshatriya (Reddish)
Vaisya (Yellow)
Sudra (Blackish)
G:-Gomeda sama varna, Gojala sama
svachha, Snigdha, Guru, Nirdala, Mrudu.
Ag:-Nischaya, Laghu, Ruksha, Chipita,
Nishprabha, laghu, Pitta varna.
Amla rasa, Ushna, Dipana, Pachana,
Ruchya, Twachya, Balya, Papanashka.
Gorochana or Nimbu
swarasa.
As like Manikya or as like
general method.
1/4-1 Rati
Pandu, Kshaya,
Twakdosha, Vatavikara
Nava ratna potalli
Raja mruganka rasa
Ratna bhagottara rasa
Mringaka rasa
Vaidurya
(Cats eye)
Visura ratna
Ketu ratna
Bidalaksha
Vidalakhya
Brahmana
Sudra
Kshatriya
Vaisya
G:- Blackish white colour, Swachha, Guru,
snigdha, Vidalaksha sama prabha.
Ag:- Shyama, Toyasama chaya, Chipita,
Laghu, Karkasha, shows red lines.
MadhuRasa, Sita, Dipana, Pachana,
Netrya, Bruhana, Medhya, Mala
bhedaka, Balya, Ayu, Pittaghna
Triphala kashaya As like Manikya or as like
general method.
¼-1 Rati
Raktapitta
Pittamaya
Nava ratna rasa
Ratna bhagottara rasa
Mringaka rasa
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
8
UPARATNA VARGA
 Phalanka (Onyx) is Black in colour & Having White and Gray lines. Three types, Acc. to colours- Black, White, Dushara varna.
 Putika (Peridote) is yellowish green in colour and having colour of Markata, It is rubbed on the cloth it will loss shine.
 Rudhira (Carnelian) is Indragopa/Sukachanchuka Varna. In middle it is having Pandu, Sweta, Indraneela varna.
NAME SYNONYMS GRAHYA-AGRAHYATA PROPERTIES SHODHAN-Swedan MAARANA DOSE/ANUPANA INDICATIONS
Suryakanta
(Sun stone)
CaOAl2O3 2SiO2
Suryomani
Suryaphala
Diptophala
Vahnigarbha
Arkophala
Tapanamani
Suddha
Snigdha
Nivarna
Vruta
Nirmala
shines without contact with sunrays.
Madhura rasa
Ushna virya
Rasayana
Medhya
Vata-Kapha hara.
Kshara or Amla
Dravayas.
Mardana with Manahashila
and Gandhaka with Jala.
Chakrika. 7 Gajaputas.
60-125 mg.
With milk & honey -
Chandrakanta
(Moon stone)
CaAl2Si2O8 2H2O
Chandramani
Chandraphala
Sashikanta
Indukanta
Nirmala
Mrasuna
Shishira
Pitta varna
Pavitra
Atishita
Snigdha
Pitta-Daha-RaktaPita nashaka
Kshara or Amla
Dravayas.
Mardana with Kumari rasa,
Pure Manahashila, Hingula.
Mardana, Chakrika, 7 puta.
60-125 mg. -
Rajavarta
(Lapis Lazuli)
NaAlSi2O6
Nrupavarta
Avartamani
Nrupaphala
Neelasma
Mrasuna
Guru
Nirmala
Bahuschayam
Saumya
Katu Tikta rasa
Shita
Snigdha
Dipana, Pachana
Vrushya
Shirisha pushpa
swarasa.
Mardana with Nimbu
swarasa& gandhaka,
Chakrika. 8 Gajaputa
TYPES
1st
.Rakta, Nila,
Mishrita (Varna))
&2nd
Gulika, Churna
(Swarup)
Prameha, Kshaya,
Pandu, Arsha,Chardi,
Moha, Daha ,Murcha,
Hikka, Klama
Perojaka
(Turquoise)
CuAl6(PO4)4(OH)8 4H2O
Haritashama
Bhasmanga
Haritam
Pherojam
TYPES On basis of colour,
1.Ash coloured
2.Greenish
Madhu-Kashaya rasa
Shita
Sara
Dipana, Hrdya
As per Rajavarta. As per Rajavarta. 60-125 mg. Sula, Dushivisha,
sthavara visha, Netra
roga, Asmari
Sphatikamani
(Quartz)
SiO2
Sphatikaphala
Sphatikasma
Salipista
Shivapriya
Shita
Snigdha
Nistusha
Swachha, Suddha
Netrya & Hrdya As per Rajavarta As per Rajavarta. 25-125 mg. -
Trinakanta
(Ambar)
C10H16O
Sakhseenam (English)
Kaharuba (Parsi)
Trunakantha
Chemically it is having succinic acid,
Yellow colour
Hrdya
Raktastambhaka
Raktapittahara
- - Jaharmohar vati
Bramhi vati.
Mutrakrichha,
Shirasula,
Raktapradara,
Raktaryas, Daurbalya,
Raktatisara.
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
9
SUDHA VARGA
 Kaparda is described under SADHARANARASA.
 Sukti is of Two types:- 1. Muktasukti (Katu, Snigdha, Swasa-Hrdarogaharini, Sulaprasamani, Ruchya, Madhura, Deepani)
2. Jalasukti (Katu, Snigdha, Deepani, Gulma-Sulanuta, Vishadoshahara, Ruchya, Pachini, Baladayini)
 Shankha is of Two types:- 1. Dakshanavarta (Rare), 2. Vamanavarta (Available plenty, Usefull in therapy)
NAME SYNONYMS PROPERTIES SHODHANA MAARANA DOSE INDICATIONS VISISTA YOGAS
Sudha
(Lime)
Churna
Churnaka
Soudha vilepana
Shila kshara
CHURNODAKA:- 2p. Sudha + 5p.
jala in a vessel for 12hrs. then
collect upper sediment & Filter.
Churnodaka should be stored in
yellow glass bottle & by proper
sealing.
SUDHA PARPATI:- 1p. Sudha + 2p. Gandhaka,
Mardana (3hrs), Parpati.
120-140 mg.
With Jala & Ksheera.
Yavanpidika
Gandamala
Prameha
Krumi
Atisara
Gandusha (Mukhapak)
Prakshalana (Washing)
Sandhanak (Fractures)
Sukti
(Oyster shell)
Muktamata
Moutika
Muktagraha
Prasava
MadhuRasa, Snigdha-Shita,
Dipana, MadhuraVipaka,
Vrushya,Chaksusya
Swedana (3hrs) by, Jayanti
/Nimbu swarasa/ Kanji.
Mardana with Kumariswarasa. Chakrika. 50
Pidaka puta..(4time)
2 Rati Sula
Amlapitta
Mutrasarkar
Pleeharoga.
Pravala panchamruta
Kama dugdha rasa
Shankha
(Conch shell)
Kambhu
Trirekha
Samudraja
Sunada
Dirghanada
Vruta, Snigdha, Sukhsma mukha,
Nirmala, Chandra varna,
Dirghakaya, Guru.
It is upper cover of Molluska.
Swedana by, Jayanti swarasa
(3hrs)/ Jambeera swaras(12hrs)/
Kanji(3hrs)
Sodhita Sankh, Small pieces, Sharva samputa,
2 Gaja putas.
Sweta, Laghu, Ushna, Katu rasa
1 Rati
Grahani
Atisara
Agnimandhya
Arsha
Amlapitta
Parinamasula
Kama dugdha rasa
Pravala panchamruta
Maha shankha vati
Agni kumara rasa
Mriga shringa
(Stag horn)
Ena srunga
Mruga vishana
Harina shunga
Deergha, Bharadhya, Sudradha,
Aneka srunga sayukta (Branched),
Kitanupahatam (without affected)
BHASMA TYPES:-
Two type bhasma,
Sweta & Krishna (Good).
Make Mashi, Mardana with Arka Ksheera,
Chakrika, 3 Gajaputa.
TiktaKaturasa,Laghu,Ruksh,Usna
1-2 Rati Hrdasula (With Goghrit)
Hikka
Swasa
Kandarpa sundara rasa
Trinetra rasa
Balarka rasa
Jawahar mohar vati
Khatika
(Chalk)
Kati, Katini, Khatini,
Lekhanamrutika,
Varnika, Varnalekhika
Tikta-Madhura rasa, Shishira,
Sotha nashini, Pitta samini,
Vranaropini, Kapha-Daha-Rakta
doshaghni, Netrya
Mix with water, Filter, Dry in sun-
light.
2 TYPES:- Khati (having mala) & Gourakhati
(White and soft).
1.5 to 3 g.
With Ajamodarka
Atisara, Chardi,
Netra roga, Haritatisara,
Vrana shodhana
Khatikadi peya
Mugdha rasa
Khatikadi churna
Godanti
(Gypsum)
Pashana jateeya
Saumya
Talasama
Sumrasuna, Nirmala, Diptaprabha,
Sweta varna, Guru,
Nontransparent
Swedana (1.5hr.) in Nimbu
swarasa or Dronapuspi.
Mardana with Kumari sawrasa or Nimba
patra swarasa, 1 Gajaputa
125-500mg. Pandu, Visama jwara,
Sula, Kshaya, Pradara,
Daha,Mutrakrichh,Kasa
Godanti mishrana
Kasisa godanti bhasma
Samudra phena
(Cattle fish bone)
Phena, Suphena,
Phenaka, Andhiphena,
Dinddera, Abdhiphena
Shita, Lekana, Pachana, Kashaya,
Chakshushya, Dipana, Kaphahara,
Srutisravahara,Vishadodhahara
Nimbu swarasa bhavana
UTPATI:- It is product of Seafish, Kshudra
prakriti,Vilakshana rupa, After death hard
Dorsal Part of its eye, get light and floats like
foam.
2 Rati
Kushtha, Netrasukra,
Sukradhatu suddhi,
Vrana ropana, Kushtha,
Kaphapitta jwara.
In present days, It is
considered as Cattle fish
bone.
Kukkutandatwak
(Hen’s egg shell)
Dakshinanda twak Chemically it is having Calcium
carbonate.
Keep in salt containing vessel for
3hrs.
Bhavana with Nimbu swarasa, Chakrika,
1 Kukkutaputa. -
Pradara rogas
Calcium deferences
Kukutandatwakbhasma
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
10
SIKATA VARGA
NAME DESCRIPTION PROPERTIES PROCESSING METHODS INDICATIONS
Sikata
(Silica/Sand)
Available from Rivers.
Two types (Color),
1.Rakta valuka 2.Peeta valuka
Two types (Size),
1.Fine Crystles 2.Moderate Crystles
Madhura rasa
Shita virya
Lekhana, Vatashamaka
Santapa-Shrama nashini
Vranopaha
We should collect iron from sand by using magnet, such type of iron
should go for Shodhana and Maarana and used for Therapeutic
purpose. Contains Silica in slight amount.
Rakta nishteevana
Shiraha sula
Angabheda
Urahakshata
Dugdhapashan
(Talc)
Synonyms:- Dugdhi, Dugdha, Dugdha sila, Ksheerakshava,
Vajrabha, Soudha, Gomeda sannibha
It is soft stone, just like by sctatching with nail it turns into
powder form.
Madhura rasa
Ushna guna
Ruchya
Daha hara
Indicated in Adhmana, Hrdaroga, Pittaja sula, Jwara, Kasa, Swasa.
Grahi, Vrana ropana, Sonitasthapana, Dantarogahara, kushtha roga,
Bleeding gums, Mukha paka.
Amatisara
Raktapitta
Sidmakushtha
Mandajwara
Nagapashana
(Serpentine)
Synonyms:- Nagasma, Jaharmohar
It is Harita, Peeta, Sweta,Mishrita varna
Hard stone like substance.
Balya, Hrdya
Medhya
Ojas vardhaka
Our Acharyas had not mentioned Shodhana and Maarana methods
of Nagapashana.
In unani system, Jaharmohar pishti is used as medicine.
Raktapradara
Shirobhara
Balatisara
Badarshama
(Lime silicate)
Synonyms:- Asmabid, Pashana badara, Badara pashana.
Hard stone like substance.
Mutrala
Pitta shamaka
Shodhana by Nirvapa in kulutha kashaya / kadali kanda kashaya /
mulaka kashaya (7 time).
Maarana by Mardana with Mulaka swarasa, Chakrika, Gajaputa.
Mutraghata
Mutradaha
Mutrashmari
Vyomashma
(Jade)
It is yellowish green coloured hard substance. Best Hrdya
Rakta chapa hara
Sodhana by Nirvapa in Arjunatwaka kwatha or Gulabi arka for 21
times.
Maarana by Mardana with Gulabiarka or Arjuna
twak kwatha, Chakrika, 10 Gajaputas.
Kousheyashma
(Asbestos) It is stony like Fibrous substance, Secreted from stone. Fibrous Its bhasma is known as Kalnarparpam in Siddha. Mutrakruchha
Pooyameha
 Akika (Agate):- Chemically it is a combinatiation of silica and oxygen but may contain Manganese, Iron and Aluminum in traces. It comes under the Cryptocrystalline variety of Quartz. Red coloured Akika is conciderd to be best.
A l p e s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17
11
KSHARA VARGA
NAME SYNONYM DESCRIPTION PROPERTIES DOSE THERAPEUTIC USES REMARKS
Sarja kshara
(Sodium bicarbonate)
Suvarchika
Kapota
Rochaka
Sukhavarcha
Svarjikshara
Aco. To Rasatarangini, it is prepared by burning the plant name
Ustrapriya (Small kapikacchu).
Now a days, at Punjab and Sindhu people makes Sarja kshara by
burning the plant lana.
Tikshna, Ushna, Laghu,
Ruksha,
Kledya, Pachana, Sukrahara,
Kriminashaka, Vranohara,
Swasa-kasa nivarana
3 to 12 Rati Dipana-Pachana
VataKaphaja swasa-kasa
AmlaPitta-Amlodgara
Navina gulma
Karnashrava, sula, pida
#Nimbukamliya sarjakaya nirmana
Yava kshara
(Potassium salts)
Yavapatya
Yavaja
Yavashooka
Yavagraja
Yavanalaja
Yavakshara nirmana
Yavasuka ash + 8p. water, Macerate, Filter 7times, Low fire till
evaporation of watery part.
Katu rasa, Ushna, Sara,
Laghu, Snigdha.
Kapha-vata hara, Dipana,
Pachana.
3 to 10 Rati Dipana-Pachana
Gulma-pliharoga
Vastisula
Mutrakrichha
Swedanajanya jwara
Other indications:-
Bahumutrata (with vasa swarasa)
Kamavikara (with babula swarasa)
Parswasula Bastisula Hrdasula
Tankan kshara
(Borax)
Tanka
Lohadravi
Saubhagya
Lohasodhan
Kshara raja
Sitakshara
Available in crystal form.
Shodhana by, two methods
1. Nirmaleekarana
2. Nirjaleekarana
Katu rasa, Ushna, Ruksha,
Tikshna.
Saraka, Kaphavishlesya,
Hrdya, Pittavardhaka.
100-200mg. Tankanamla in,
Pootigandha MutraSrava
Sravayukta Karna Vicharchika & Agnidagdha vrana
Tankanamla Dravana in,
Netrabisyanda (by Prakshalana in eyes)
Chirakalika swetapradara (as a bastidravya for 7day)
Karna srava & karna vrana (Apply in ears)
Yogas
Panchvakra rasa
Aananda bhairava rasa
Mrutyunjaya rasa
Sidhha praneshvara rasa.
Surya kshara
(Potassium nitrate)
Soraka
Sora
Sorkaa
Mrutakshar
Vahnikshara
Shodhana by Mardana with Elachi swarasa till drys up. Repeat
3times.
Nirmalikarana 1p. Soraka + 4p. Jala. Proper Mix. Filter. Fire till
Evaporation of water.
Katu rasa, Snigdha, Visesa
Lavana rasa, Sara, Vahni
Pradipaka, Ushna virya, Shita
sparsha.
2 to 10 Rati Mutrakrichha & Mutashmari
Adhmana & Mutrakrichha
Pralapaja jwara
Ashmari, Pandu, Prameha, Daha, Kasa
#Soraka Dravya

Rasashastra (chart) (.............1).pdf

  • 1.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 1 MAHARASA Samanya shodhana :- Bhavana in swarasa or kwath of Suryavartak/ Kadali/ Shigru/ Kakmachi with kshara, lavana & amla dravyas. (RRS 3/119) NAME SYNONYM TYPES GRAHYA-AGRAHYATA SHODHANA MAARANA DOSE/ANUPAN INDICATIONS VISISTA YOGAS ASHUDDH SEVANA VIKAR & NIVARAN Abhraka (Mica) Akasa Vajra Ambara Girija Megha Bahupatra Ghana Anantaka Vyoma RRS-2/4 Main 4, Total 16 1.Pinaka 2.Naga 3.Mandura 4.Vjra Further, 1.Sweta 2.Rakta 3.Pitta 4.Krushna (of each) RRS-2/11 Snigdha, Pruthudala, Varnasayukta, Bharatodhikam, Sukhnirmochya patra RT-10/13 Nilanjanopamam, Snigdha, Bharapurna, Mahojjwala, Nirmochyapatra, Mrudula Nirvapa, In either kanji/ go mutra/ go dughda/ triphala kashaya for 7 time ______ RRS-2/16-17 Rasasindura sadrsya Abhrak bhasma By giving Gajaputas to Dhanyabhraka, 10 Bhavana with Kasamarda swarasa for 1day, make chakrika, sarava samputa, gajaputa ___RT-10/30-32 BHASMA GUNA:- Varnya, Ruchikara, Deepana, Pachana, Tridoshaghna, Rasayana, Bala-Medo-Dugdha vardhaka, Vajikarana, Drusti janya 125mg With Dugdha, Madhu, Ghrita etc. Sadharana jwara Jeerna jwara Drsti mandhya Grahni roga Raktapitta Prameha Mutrakrichha Pandu, Kshya, Ashmari, Vrana, Hrdaroga Dhatu-Bala-Sukra vridhi Arogyavardhini rasa Yogendra rasa Pancamruta parpati Rasaraja Rasa Vijaya parpati Gaganasundari rasa Saubhagya vati Gagana parpati Agni kumara rasa Visamajwarantak rasa Lakshmi-vilasa rasa * Kushtha, Kshaya, Pandu, Sotha, Hridaya vedana, Parswa vedana * Atasibeeja churna with water Vaikranta (Tourmaline) Vikranta Vaikranta Jeernavajraka Kuvajra Kshudrakulis Churnavajrak Dagdhahiraka RRS-2:- 7types Sweta Rakta Peeta Neela Paravataprabha Markataprabha Mayurkanthasdrs RRS-2/53 Ashtastrasha (8 edges) Ashtaphalaka (8 surfaces) Shatakona (6 angels) Masruno (soft to touch) Guru (heavy weight) Sudhha-mishrita varna yukta GUNA:- Medhya, Balya, Ayu, Varnya, Rasayana, Ativrushya, Dipana, Yogavahi, Tridoshagna Nirvapa, In Ashwa mutra for 21time_____ R.Chi-7/63 By Swedana, In kullutha kwatha (3hrs)____RT-23 Shudhha vaikranta + Suddha gandhaka (E.Q.) Mardana with Nimbu swarasa, Chakrika, Sharava samputa, 8 puta ___RRS-2/67 Shudhha vaikranta + Kajjali (E.Q.) Mardana with Nimbu swarasa, Chakrika, Sharava samputa, 8 puta.___RT-23/164 10mg to 60mg With Dugdha, Ghrita, Navneeta, Madhu, Sharkara etc. Gulma Arsha Jwara Prthama Vaikranta rasayana:- In Rajyakshma, Jwara, Pandu, Arsha, Swasa, Kasa, Urahakshata Dwitiya Vaikranta rasayana:- In every diseases Ratnagiri rasa Apoorvamalini rasa Ratna prabhavati Kanta rasayana Kinera rasa Jaya sundara rasa Neelakantha rasa Swarna sindura rasa Vishweshwara rasa Vasantakusumarak rasa Mutrakrichhantaka rasa * Kilasa, Kushtha, Daha, Parshwasula & Panduroga Makshika (Chalcopyrite) (Copperpyrite) (Iron pyrite) Suvarna maksik Hema makshik Dhatu makshik Makshik Dhatu Tapya Tapija RRS-2/81-82 Two types, Suvarna makshik Roupya makshik Grahya Suvarna makshika Nishkona, Guru, Suvarna varna, Snigdha,Shyamala kanti Grahya Rajata makshika Snigdha, Sakona (angles), Guru, Vartula (round), Rajatojjwala Swedana, In Kadali patra swarasa (6hrs) ____RRS-2 Nirvapa, In Triphala kwatha (7times) __RRS Mardana with nimbu swarasa, chakrika, sharava samputa,10 varah puta___RT-21 ½ to 1 Rati With Triphala, Trikatu, Vidanga, Ghrita, Madhu BHASMA GUNA:- Vrushya, Rasayana, Chaksusya, Balya, Yogavahi Sandra meha Yakshma Mutrakrichha Sotha Masurika Vishama jwara Kasa Garbhini jwara Garbhini rakta srava Garbhini jwara atisara Chandra prabhavati Panchamruta parpati Ratnagarbha pottali Sarveshwara parpati Navagraha rasa Garbha chintamani rasa Panchamruta rasa Trilochana rasa Rasamruta rasa Nayanamruta rasa *Akshi-badha, Agni mandhya, Kushtha, Haleekama, Vistambha, Vrana, Gandamala, Marana *Dadima twaka kwatha/ kuluttha kwatha Vimala (Iron pyrite) Vimalaha Vimala Vimalamu RRS-2/95-97 Three types, 1. Hema vimala (uttama) 2. Tara vimala (madhyama) 3. Kamsa vimala (adhama) Vartula (round) Kona samyukta (angles) Phalakantiva (with cubes) Maruta-pittahara Vrushya Atirasayana Snigdha Dhara yukta (having edges) Swedana, (RRS-2) 1. Vasa swarsa/ kwatha 2. Nimbuswarasa 3. Mesha srungi swarasa Shuddha vimala + Gandhaka, Mardana with lakucha swarsa, make chakrikas, 10gaja puta ____ RRS-2/100 BHASMA GUNA:- Snigdha, Guru, Vrushya, Rasayana, Vata- pitta nashaka ½ to 2 Rati With Triphala, Trikatu, Vidanga, Ghrita, Madhu Sotha, Pandu Prameha Aruchi Arsha Grahani Rajyakshama Kamala Samasta pitta vikaraha Samasta vata vikaraha Vimala bhasma Vimala Rasayana Kshyakeshari rasa Paradadi pralepa Rasendra chudamani rasa Sighraprabhava rasa Madana sanjeevini rasa Navaratna rasa *Agnimandhya, Kushtha and above mentioned diseases. *Mesha srungi churna with sarkara for 3days.
  • 2.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 2 NAME SYNONYM TYPES GRAHYA-AGRAHYATA SHODHANA MAARANA DOSE/ANUPAN INDICATIONS VISISTA YOGAS ASHUDDH SEVANA VIKAR & NIVARAN Shilajatu (Mymue) (Mineral pinch) (BlackBitumen) Saileya Shilaja Shailadhatuja Shilamaya Shilasweda Shilaniryasa Ashmaja Ashmajatuka Girija Adrija Gaireya Acc. RRS-2/109 1. Gomutra Shilajatu 2. Karpoora Shilajatu Acc. to Charaka, Rasavagbhatta 1. Hema garbha 2. Tara garbha 3. Tamra garbha 4. Ayo garbha Acc. to Susruta, RC, RK (add.2) 5. Naga garbha 6. Vanga garbha Acc. to AP 1. Giri sambhava 2. Kshara bhumi sambhava Su.Chi.13 Krishnam, Laghu, Snigdha, Nihi-sarkaram, Go-mutra Gandhi Tests for pure Shilajatu RRS.2/14 1. When placed on fire, Burns without smoke and form a shape of Linga. 2. When kept in water, Dissolves immediately and shows straight root like red lines, going down towards bottom of the vessel. RRS-2/117-118 1. Wash it in Ksharajala and then in Amladravya. 2. Keep it in a vessel containing Triphalakasaya/ Milk/ Bhrungaraja swarasa for a day. RT-22/79-80 Keep it in go-mutra & Make dry by exposing to sun-light. Not necessary, but it can be done by, (i) Karpoora Shilajatu Maarana 1p. Sodhita shilajatu + 4p. kumari swarasa in earthen pot, give puta by 100cow-dung cakes. After swangashitala collect it, give mardana with kumari swarasa, give 1 puta. (ii) Go-mutra Shilajatu Maarana Suddha Manahsila, Gandhaka, Haratala, Shilajatu (E.Q.) & matulunga swarasa, mardana, puta by 8 vanotphalas. SHUDDHA SHILAJATU GUNAS Tikta rasa, Katu vipaka, Mutrala, Yogavahi, Rasayana, Balya, RT-22/87 250mg. to 1g. (2 to 8 Rati) Acc. to Charaka 4 tola -7 weeks (Pravara) 2 tola – 3 week (Madhyama) 1 tola -1 week (Avara) With Godugdha, Jala, Takra, Mamsarasa, Gomutra. Sukra Sodhana Mutrakrichha Mutraghata Ashmari Asteeka Vata basti Kunddika Yakshma Prameha janya vyadhi Urustambha Hrdaroga Sthaulya Kumbhakamala Rakta vriddhi Virya vriddhi Masurika jwara Sphota Jwara Arogya vardhini vati Chandra prabha vati Shilajatyadi loha Shilajatyadi vati & gutika Agnimukha loha Meha bhadra rasa Kushtha kutara rasa Yogarajarasa Rasendra vati Tapyadi vati Lankeshwara rasa Triphala modaka Poornachandra rasa Shiva gutika Meghanada rasa *Daha, Shrama, Murcha, Vibandha, Pittaprakopa, Raktavikara, Agnimandhya *Pipalli churna with Ghrita for 7days, daily 3g. Sasyaka (Blue vitriol) Tutta Tuttaka Tuttanjana Mayurakam Sasyakam Tamragarbha Shikhigreeva Amrita Amritasangha Acc. to Occurance 1. Swabhava 2. Kritrima Acc. to Varna 1. Rakta 2. Kalila RRS-2/126 Mayura kantha varna Guru bhara TUTTA GUNAS:- Laghu, Kashya-Madhura rasa, Lekhana, Bhedana, Krimighna,Tridoshaghna, Chakshusya , Vibandha kruta, Amla-pittahara, Gara visha hara, Vamana Virechana kara Nimbu swarsa Bhavna (6hrs.) _____RT-21/107-108 Suddha Sasyaka +Gandhaka +Tankana (E.Q.) Lakucha swarsa -Mardana, Chakrika, Musha, Sandhibandhana, 3 Kukkuta puta. ___ RRS-2/130-131 1p. tuttha + ½p. Gandhaka, Sharava samputa, 3 kukkuta puta.___ RT-21/125 1/8 to ¼ Rati With Ghrita, Dugdha, Sarkara. Prameha, Sula, Kushtha, Switra, Rasayana Tuttadravana is usefull as a Prakshala dravya in, Dushta vrana Mamsa saithilya vrana Phiranga vrana Upadamsha vrana Agni kumara loha Ajeerna balakalana rasa Kanaka sundara rasa Jatyadi ghrita Jatyadi taila Maha mrutunjaya rasa Maha jwarankusha rasa Ratnagarbha potalli rasa Rasendra gutika Chaturtakari rasa *Vanti (Vomiting) Bhranti (Giddiness) Chapala (Bismuth ore) Saileya Chapala Four types, 1. Gour 2. Sweta 3. Aruna 4. Krishna Sphatika chaya (Shining) Shada astra (6 angels) Snigdha, Guru,Madhura. Helps in Parada bandhana and Parada guna vridhhi Nimbu- Karkota- Adraka swarasa Bhavana in each. (7 times).____ ___RRS 2 Chapala + Suryakshara & Give puta. ____Rasarnava ½ to 1 Rati With Madhu, Ghrita, Dugdha. Ativrushya, Rasayana GUNAS:- Lekhana, Deha-loha kara, Tikkta rasa, Ushna virya, Madhura vipaka, Yogavahi. - *Manyastambha, Bhrama, Pradara, Daha, Prameha. *Sita + Dugdha Rasaka (Calamine) Kharpara Kharpariyaka Rasaka Yashadakaran Gobhatta Kshiti kitta Rasodbhava Reetikruta Netra rogari Acc.to Rasarnav 1. Mrittika rupa 2. Guda rupa 3. Pashana rupa Acc.to RRS & AP 1. Durdura 2. Karvellaka RASAKA GUNAS:- Lekhana, Bhedana Shita veerya Chakshusya Kapha-pitta nashaka Yogavahi Bala - Virya vardhaka Sarva Meha nashaka Sarva Kshaya nashaka RRS-2/153-156 1. Nirvapa in Beejapuraka swarasa/ Ashwamutra/ Takra for 7times. 2. Keep it in fresh human urine for 1month. 1. Shudhha Rasaka + Suddha Parada, Mardana, keep in valuka yantra for a day. ____AP-2 2. Shudhha Rasaka + Shudhha Hartala, Mardana , Chakrika, Sharava samputa, Sadharana puta.____RT-21 ½ to 1 Rati (60 to 250mg.) With Madhu. Pandu Sotha Gulma Kasa Shwasa Vishama jwara Rakta gulma Swetapradara Madhumeha Mutrakrichha Kasturi bhairava rasa Ratna prabha vati Kshaya kesari rasa Lakshmi vilasa rasa Vasanta malini rasa Navagraha rasa Sarvarogahara rasa Pradarantaka rasa Somanada rasa *Vanti (Vomiting) Bhranti (Giddiness) *Gomutra for 7days.
  • 3.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 3 UPARASA Samanya shodhana :- Bhavana in swarasa or kwath of Suryavartak/ Kadali/ Shigru/ Kakmachi with kshara, lavana & amla dravyas. (RRS 3/119) NAME SYNONYMS TYPES GRAHYA-AGRAHYATA SHODHANA MAARANA DOSE/ANUPAN INDICATIONS VISISTA YOGAS Gandhaka (Sulphur) Gandhapashana Kusthari Sugandhika Sulvari Putigandha Pamari Navneeta Acc. to varna 1. Rakta- Utttama 2. Peeta- Madhyama 3. Sweta- Adhama Acc.to AP Suk-pichha sama chaya Navneeta sama prabha Mrudu Kathina Snigdha Melt Gandhaka in ghrita, Filter with cloth in vessel containing go-dugdha for 21time____RRS-3/20-22 Not necessary, but it can be done by, ArjunaKsheera + Gandhaka in sharava, 1laghuputa, then Bhavna with Bhumiamalaki for 3yama then sharava samputa, 1kapotaputa. 1 to 8 Rati With Triphala, Madhu, Ghrita, Bhringraja swaras Pama roga Twaka roga Drasti mandhya Kaasa, Kshaya Kandu-Kushta- Visharpa Dadru , Pleeha roga Kajjali, Mrutyunjaya rasa Gandhaka vati Rasa parpati Rasa sindura Loha parpati, Hamsa potalli Rasa garbha potalli Panchamruta parpati Gairika (Red Ochre) Raktadhatu Gaireya, Girija Girimudbhava Girimrutika Lohadhatu RRS (2) 1.Pashana 2.Suvarna AP(Add.)3 rd Samanya Grahya:- Snigdha, Mrudu, Atayanta shonitavarna Agrahya:- Kathina, Tamravarna RRS & RT (Both same) 1. By Godugdha Bhavana. 2. Bharjana(fry) in Gomutra Not mentioned 2 to 4 Rati Visharpa Jeerna jwara Shita Peeta Karnamula Sotha Kandu Vishama jwarantaka loha Jwarankusha loha Jwarankusha rasa Pradarantaka rasa Pusyanuga churna Kaseesa (Green Vitriol) Kaseesaka Pushpa kaseesa Pamshu kaseesa Dhatu kaseesa Khaga AP 1.Dhatu kaseesa 2.Pushpa kaseesa 3.Suvarna kaseesa RRS 1.Valuka 2.Pushpa Sweta-Pitta varna Tikta-Kashaya rasa Guru guna Ushna veerya Katu vipaka 1. Bhavana of Bhrungraja swrasa (3hrs.) ___RT 2. Swedana in Bhrungraja swrasa (9hrs.)___AP Snuhi-patra swarasa Bhavana, Chakrika, Laghu-puta. _____RT-21 . ½ to 2 Rati Pandu-Kshay-Jwara Switra Pleeha vriddhi Rajo Avarodha Ashmari Kaseesadi Gutika Kaseesadi Rasa Rajah Pravartini vati Loha Rasayana Pleehari vati Kankshi (Alum) Sphatika, Phatika, Tuvari, Adhaki, Rangada, Rangadrdha, Sourasta, Sourastraja, Peetika, Suramrutika, Mrutsna, Mrutalaka Acc. to Rasarnava, 1.Shita(Khandatmika) 2.Krishna(Churna) RRS Phataki, Phulika Kanthya, Keshya, Vranaghna, Tridoshaghna, Vishahara, Chakshusya By Nirjalikarana , Take in to Sharava and give heat till total removal of water ___AP Sharava samputa & 1 or 2 Laghu puta. 2 to 4 Rati Visharpa, Kandu, Switra Arsha Vrana Vishamajwara Mukharoga Sweta Parpati Shankha dravana Chatuh sudhadi rasa Garudanjana Dravaka rasa Visha kalpa Haratala (Orpiment) Tala-Talaka, Nata Bhushana Shaila Bhushana Chitra Gandhaka Vangari RRS & RT 1.Patra haratala 2.Pinda haratala Katu rasa, Katu Vipaka, Snigdha guna Ushna virya Deepana Swedana By Churnodaka (3hrs) ___ RRS Suddha Hartala + Sukti Bhasma (E.Q.), Kumari swarsa bhavna, Chakrika, Sharava samputa, 1Laghu puta. _____RT-11 ½ to 2 Rati With Madhu, Ghrita, Gudhuchi kashaya Vata-Kapha Vyadhi Apsmara, Kushtha Vata rakta, Kshaya, Prameha Vruchika damsha Samira pannaga rasa Rasa manikya Sitamsu rasa Tala sindura Suvarna suta sekhara rasa Manahshila (Realgar) Rogashila, Shila, Naipalika, Kalyanika, Manogna, Nagajihvaka, Nagamata AP 1.Shyama 2.Kanavira 3.Dwikhanda Shila-khanda soonya Rakta upala prabha Gurotra bhara Deepata (shinning) Ayurveda Prakasha 1.Keep in churnodak (2day) 2. Swedana in Jayanti swarasa or Bhringraja swarasa. (4 yama) Not mentioned 1/32 to 1/16 Rati (3 to 6 mg.) Kasa, Shwasa, Kshaya, Anaha, Kandu, Chardi, Bhoota badha, Vishaghna Smruti sagara rasa Krumi vinashaka rasa Kshaya kesari rasa Manahshiladi ghrita Manahshiladi anjana/ vati Anjana (Collyrium) Mochaka Lochaka 1. Sauveeranjana 2. Rasanjana 3. Strotanjana 4. Pushpanjana 5. Neelanjana Grahi, Snigdha, Dhooma varna, Sheeta veerya, Rakta-Peeta shamaka, Ropana, Kashaya-Madhu rasa, Chaksushya Bhringraja rasa Bhavana. Not mentioned - RaktaPitta Hikka VishaVikaras VrnyaJwara 1.Timiranjana, Tuhinajana 2.Ashokaghrita,Nagrarjunanjana 3.Chanda bhairava rasa 4.Churnanajana 5.Timiranjana, Sulbadi varti Kankustha (Ruhbub) Kakakankusta, Viranga, Kolavaluka, Rechaka, Talakusta, Tikshna dugdhika - Rechaka Aama-vata nashaka Adraka kwatha Bhavana Not mentioned 1 Yava (1/4 Rati) Vrana Udavarta Pleeha roga Arsha Udavrta ghruta Dhanvantari rasa Mrutasanjivani rasa Dhanvantari ghruta
  • 4.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 4 SADHARANA RASA Samanya shodhana :- Matulunga & Ardrak swarasa Bhavana for 3days. NAME SYNONYMS TYPES PROPERTIES SHODHANA MAARANA DOSE/ANUPAN INDICATIONS VISISTA YOGAS Kampillaka (Mellotus- Philippinenses) Phala rajaha Rakta churnaka Rechaka Lohitanga Raktanga Vireki PLANT 25-30feet height,leafs oval shape with sharp end, Small greyish-red flower & fruit. Ishtika Churna Sama Saha Chandarika Rechaka Saurastra deshotpanna Swedana by Haritaki rasa or Kanaji - 4-6Ratis General 3-6Masha Rechana With Madhu, hot Water In Krimi (1.5 karsha, with guda) In Anaha (1/2 g., with Bhaskara lavana) Kamlpillaka malahara Krimi ghatani gutika Triphaladi ghrita, Indu ghrita, Patoladi churna Mahakalka& GaganaGarbh rasa Gauri Pashana (Vitreous Arsenic) Malla Vikata Phenasma Sambala Hatachurnaka Acc to AP Sweta & Pitta Acc to RRS Pitta, Vikata & Hatachurnak Acc to RT Sweta, Rakta, Pitta, Krishna Snigdha guna Kapha vata hara Rasa bandhopayogi Rasa bala vardhaka Swedana by, Nimbu swrasa (3hrs.) Lajjalu rasa, Mardana, Chakarika, 7puta 1-4 mg. By 1 Rati Death. Milk+Ghee+Tankan+ karvellakarasa (Antidote) Swasa, Kushtha, Pandu, Slipada, Jwara, Kshaya, Amavata, Hradaya daurbalya, Vrichika damsa Malla vati Malla sindura Samirapannaga Chandeswara rasa Suchika bharana bhasma Navasara (Ammonium Chloride) Navya Kshara, Nrusara, Narasara, Narasadara, Chullika lavana Vida lavana Acc to AP Krutrima, Akrutrima Acc to Accurance Khanija, Vanasapatija Snigdha, Sukshma, Laghu, Tikshna, Pachana, Sarana, Tridoshaghna, Dipana 1p. Asuddha navsadara + 3p.water Dissolve, FiIter, Mild heat till water evoparation. - 2-8 Rati With Jala Phuppusa roga Udara Adhmana, Ajirna Jatharagni dipana Sweta parpati Shankhadrava Dravaka rasa Suvarna vanga Kaparda (Courie shell) Varatika, Varati, Varata, Chara, Charachara, Balakridanaka RRS Varatika&Varata Varna Pitta, Sweta, Dusara Katu rasa, Ushna virya, Dipana, Netrya, Parada jaranopyogi, Vrushya Swedana by, Nimbukamla Drava/ Amla varga dravya. (3hrs.) Fire till red-hot Fine powder Filter by cloth 2 Rati With Jala Grahani, Karnapurana, Agnimandhya, Kasa, Sphota, Raktapitta AgniKumara rasa, Lokanada rasa, Kapardaka rasa, Pradarantaka loha, Pravalapanchamruta rasa Agnijara (Ambergris) Agnija Sindhu pravala AgniGarbha Agniniryasa Tundamaya - Tridoshaghna Rasa Virya-Dipana- Jarana It is naturally purified in Alkaline sea water. - ¼ to ½ Rati With Madhu, Ghrita, Makvasana Dhanurvata & Vatarogas Pakshaghata Vajikarana Bruhadt vata chintamani rasa Dhatri rasayana,Jaharmohar vati, Vadavanala rasa Giri Sindura (Redoxide of Mercury) Shuskashona, Sindura, Raktarenuhu,Mangalya, Nagagarbha - Tridoshaghna, Rasa bandhana dravaya, Netrya, Twachya Nimbu swarasa bhavana, heat till water evaporation, then Tandulodaka Bhavana & heat - For external use Visharpa, Sidma, Vrana Ropana- Shodhana, Netraroga, Pada-sphutan Sinduradi lepa Gandhakadya malahara Gairikadya malahara Hingula (Cinnabar) Mlechha, Rakta, Suranga Ranjana, Sukatunda, Hamsapada, Daradha, Rasasthana, Rasodbhava, Churna parada Acc. to AP Charmara- Adhama Sukatunda- madyma Hamsapada- Uttama Japa kusuma varna Manohara swarupa Bharapurna Tridoshaghna Snigdha, Sadarasa, Ushna virya, Madhura vipaka. Adraka / Nimbu / Lakucha swarasa 7 Bhavana Mardana with AdrakaSwarasa Bhallatakabija LavangChurna And Ghrita, Chakrika, mild heat for 3hrs. ½ to 1 Rati With Nagara, Dalchini, Tejopatra Dipana-Pachana Rashayana-Vajikarana Gandhaka jaranopyogi, Kasa, Swasa, Yakshma, Jwara, Aamatisara Mrutyunjaya rasa Ananda bhairava rasa Hinguleshwar rasa Nityananda rasa Tribhuvan kirti rasa Kasturibhairava rasa Mrudarasringa (Litharge) Mrudhara srungaka Vodara srungaka Murdhashaka Seesa garbham/satvam Acc. to AP 1. Pitta, Pandu 2. Sadal, Nirdala Guru, Shita virya, Keshya, Vatakapha hara, kesh-ranjaka, Vrana-ropaka, Parada bandhaka, Twachya Make Powder form, Mardana with jala for 15days. - 125-500mg. (Intr.) 100g. with 25g. tankana (External) Pama-Kandu nashaka Bhanga sandhana kara Upadamsha hara Phiranga roga 1p. Mrudharasringa + 2p. Boric acid, Mardana and apply on Phiranga vrana.
  • 5.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 5 DHATU VARGA Samanya sodhana :- tEle t³e gva< mUÇe Aarnale kulTwje , ³maiNn;e tPt< d+ave d+ave tu sPtxa . suv[aRid leahpÇa[a< zuiXxre;a< àzSyte . rrs 5-13 [Nirvapa in Taila- Takre- GoMutra - Aarnala (Kanji)-Kulathakwath (7times in each)] NAME SYNONYM TYPES GRAHYTA-AGRAHYTA PROPERTIES SHODHANA MAARANA DOSE VISISTA YOGAS THERAPUTIC USES Suvarna (Gold) (Guru) Dravana Hiranyam Kalyanakam Agnivarna Manohara Bhushana Agnibeeja Kanaka Kountham Jatarupa Champakya Hataka Five types acc. to RRS 1.Pakruta- Originate from Rajoguna 2.Sahaja- from Sumeru parvata. 3.Vahnisambhuta 4.Khanija- Sarvarogahara 5.Rasaja-(Best Vriety) from RasavedhaKriya G:- Swachha, Nirdala, Dahe Raktam, Sitam Chede, Karse KumKum Prabham, Guru, Snigdha, Mrudu, Charuvarna (Shining bright), Shodasa Varnadhya (Pure) AG:- Kathina, Ruksa, Vivarna, Samala, Dala, Dahe-Chede Sitam, Laghu sphutana, Tara tamra yukt Kasay-Tikta-Madhu-Katu rasa Sita, Guru, Snigdha, Pichhila Madhura vipaka Vrushya, Balya, Bruhana, Rasayana, Netrya, Medhya, Varnya, Pavitra, Pathya, Ruchya, Papaghna, Lekhana, Vayosthapak, Tridoshaghna. By Applying paste on Suvarna-Patra of, Gairika or Panchamrutika or Saindhava with nimbu swarasa (Kukkuta puta) Mardana of 1p. Suvarna patra + 2p. Parad & Nimbu rasa + 3p. Gandhak , Sharav samputa, Puta with 30 Vanotphalas. Swarna Champak Varnabham 1/8 to ¼ Rati With Dugdha, Grita, Vacha, Kumkuma, Madhu, Nirvisha, Sunthi, Maricha, Lavanga Makaradwaja Suvarna parpati Suvarna bhasma Bruhat vata chintamani Hemagarbha potalli Vasantasukumara rasa Lakshmi-vilasa rasa Jeerna jwara Atisara Grahani Pandu Swasa Amlapitta Apasmara Garbhasaya sotha Shirakampa Unmada Vrukka dosha Rajata (Silver) (Chandra) Ruchira Raupya Tara Saudha Chandra loha 3 Types Sahaja (Kailas parvat ) Khanij (Himalay parvat) Kritrima (Loh suddhi) G:- Nirmala, Pichhila, Snigdha, Meudula, Nirdala, Sharada Indu nibha Dah-Chedo Sankh varna AG:- Dahe Malina/ Rakta/ Pitta/ krushna, Ruksha, Laghu, Kathina, Sadala, Tamrasaha. Kashaya-Amla-Madhura rasa Snigdha, Guru, Sara, Sita Madhura Vipaka Lekhana, Vayasthapaka, Ayu, Varnya, Vrushya, Ruchya, Balya, Rasayan Vishesha shodhana Rajata patra Nirvapa in Agastyapatra swarasa for 3 tmes, Prakshalan with Jala. Mardana of Parada & Nimbu swarasa. Prakshalana with Jala. Add Sudhha Rajata-Parada- Gandhaka-Hartala (E.Q.) Mardana with Nimbu swarasa. Sharava samputa. 3Laghuputa Krushnatvam TaraTamryo ¼ to 1 Rati With Misri Triphala Vasaswarsa Dugdha Shilajatu Gruta Kasturi bhairava rasa Makardwaja vati Vijaya parpati Somnada rasa Lakshmi-vilasa rasa Vasantasukumara rasa Kosthavata Ajirna yukta hrda spanda Puyayukta garbhasaya sotha Daruna unmada Madatya Prameha Kshaya Netra roga Tamra (Copper) (Surya) Sulwa Mlechya Nepaliya Trayanbaka Suryaloha Arvinda Bhaskara Colour 1.Rakta 2.Krishna Source 1.Nepalaja 2.Mlechaja G:- Snigdha, Mrudu, Naga- Vanga-Malarahita, Japakusuma sama kasha AG:- Krushna, Ruksha, Loha-Naga-Mala yukta, Laghu, Kathina. Ushna Virya, Katu vipak Lekhana, Rasayana, Netrya, Ropana, Shodhana, Krumighna, Hrdivishodhana Tridoshahara Vishesha shodhana Nirvapa in Chnageri swarsa (12) E.Q of Parda, Gandhaka. Mardana with Nimbu swarasa. Paste apply on Tamra patra. Sharava Samputa. 3 Gajaputas (RRS&RT) Krushnatvam TaraTamryo 1/8 to ¼ Rati With Madhu Tamra bhasma Tamra parpati Panchmruta parpati Hrudayavarna rasa Smrutisagara rasa Trayamkeshvara rasa Lakshmi-vilasa rasa Murcha Plihavruddhi Sutika roga Yakruta vrudhhi Akshepa Apsmara rajodara Loha (Iron) (Sani-Ketu) Loham Asmasaram Ayasa Shilatmajam Ayasam Drusyataram Tiksnam 1.Munda (Mrudu,Kunta,Kadara) 2.Tikshna (SIX- Khara, Sara, Hrunnala, Taravattaka, Vjira, Kala loha) 3.Kantaloha (FIVE- Bhramaka, Chumbaka, Karkasa, Dravaka, Romaka) LOHA DOSHAS Guruta Drudhtha Utkleda Kasmala Dahakrita Asmadosha Durgandhata Tikta-Madhura-Kashaya rasa Sita, Sara, Guru, Ruksha Lekhana, Bhedana, Ayu, Vayasya, Chaksusya, Yogavahi, Rasayana, vajikarana, Balakara Slesma hara Tridosha hara Vishesha shodhana 7Time Nirvapa in Triphala kwath + Gomutra. 1.Nirvapa in Triphala kashaya- 200 times (AP) 2.Mardana with Nimbu swarasa, Chakrika, 50Gajaputa. Tikshnam jambuphalopam ¼ to 2 Rati With Triphala churna Loha bhasma Saptamruta loha Arogyavardhini vati Loha parpati Pradarantak loha Lakshmi-vilasa rasa Chandraprabhavati Raktapitta Pachavidha kasa Swasa Valli-palita Sula Sarva roga hara Sula Amlapitta Twaka roga Vanga (Tin) (Sukra) Ranga Sukraloha Kurupya Trapusa Trapu Sweta (good) Krishna (inferior) Mrudu Snigdha Laghu or Guru Nishabdha (without sound) Sarala Suddha Drutadrava Tikta-Amla-katu-Kshara- Lavana Ruksha, Sthira, Laghu, Sara, Ushna Netrya Balya Dipana Ruchikara Rasayana Dahahara Dhalana, In Nirgundi swarasa/ Churnodaka/ Arka ksheera (7times) Mardana of ArkaDugdha with Hartala. Apply paste on Vanga patra.Dry. Keep in Sharava having chinchkshara. Add pipalli churna. Samputa, 3Laghuputas VangaShubhramayati 1 to 2 Rati Vanga bhasma Trivanga bhasma Suvarna vanga Tarakeshawara rasa Vasantakusumarak ras Lakshmi-vilasa rasa Chandraprabhavati Prameha Pandu Gulma Ajirna Vibandha Swetapradara Dadruroga
  • 6.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 6 Dhatubhasma varna :- Sv[¡ (cMpk) gEirkv[aRÉ< k&:[Tv< tartaèyae>, ka<Sy< "Usrv[¡ SyaÚag> paravtàÉ>. v'g zuæTvmayait tIú[< jMbuˆ)laepmm!, AækíeiòkaÉ< SyaÏatUna< v[Rin[Ry>. Yogaratnakar purvardh NAME SYNONYM TYPES GRAHYTA-AGRAHYTA PROPERTIES SHODHANA MAARANA DOSE VISISTA YOGAS THERAPUTIC USES Naga (Lead) (Budha) Seesaka Kuvangaka Kuravangaka Sindurakarak Yogeshtha Vabhra Kumara (sreshtha) Samala (adhama) G:- Drutadravi, Guru, Chede krushna sama ujjavala, Putigandha, Mrudu, Bahir krushna. AG:- Bahir sukla, Laghu, ruksa, Samala, Kathina Madhura-Tikta rasa Dipana Atyanta ushna Vatakaapha hara Guru Lekhana Dhalana, In Nirgundi swarasa or churnodaka (7 times) Melt Naga in sharava , add chincha & pipalli churna. Stirring till content change to churna rupa. Add manahashila & kanji. Mardana. Chakrika, Sharva samputa, 60Gajaputa. Naga Paravata Prabha ¼ to 1 Rati With Madhu, Ashok kwath Guduchisatva Nagabhasma Trivanga bhasma Vasanta sukumarak rasa Lakshmi-vilasa rasa Chandraprabhavati Prameha Vatkaphaja prameha Antra sotha Grahani Vrana Gulma Raktapradara Yashad (Zinc) Jasada Reehihetu Kharparaja Rangasank Ores of Yashada Zinc blaende Zincite Calamine hemimorphite G:- Chede samujjawalita, Snigdha, Mrudula, Nirmala, Drutadrava Tikta-Kashaya-Katu rasa Shita KaphaPittahara Chaksusya Dhalana, In Nirgundi swarasa or churnodaka (7 times) Melt Yashada in loha darvi. Mix parada. Mardana. Nimbu swarasa Bhavna. Prakshalana with Jala. Add Gandhak churna. Sharava samputa,Puta ½ to 1 Rati With Madhu, Ashok twaka Yashada bhasma Trivanga bhasma Yashadapushpa Yashadamruta malhar Drastimadhya Kasa-swasa-Rajyakshama Swetapradar Paksaghata Prameha Kamsya (Bronze) (Rahu) Kamsiyam Kamsyakam Goshapushpa Vahniloha Tamratrapuja Puspakamsya (sweta-sresth) Tailakamsya (kapisa-avara) G:- Mrudu Snigdha Sweta Sunada Nirmala AG;- Nirujjawala Khara Ruksha Pittavarna Mandanada BHASMA GUNA:- Laghu Ruksha Ushna virya Katu vipaka Dipana Lekhana Tridoshaghna Nirvapa Iin Gomutra for (7 times) Chakrika by using Kamsya churna- Sudhha hingula- Nimbu swarasa. Sharava. 3Gajaputa. Kamsya Ghusara Varna ½ to 1 Rati With Madhu, Adrak swarsa Chintamani rasa Kshaya kesari rasa Nityananda rasa Shadasana rasa Same as Tamra Pittala (Brass) (Mangala) Pittaloha Ritika Arum Tarakutam Kapiloham Ritika(Tamra varna) Kakatundi (krushna) G;- shows Tamra varna by dipping in to Kanji (Arnala) Pitta varna Guru Mrudutwa Does not break by aaghat Nirvapa In Nirgundi swarasa, containing Harirdra churna (5 times) Chakrika by Suddha Gandhaka and Pittala patra. Add arkakshira. 3Gajaputas. ½ to 1 Rati Pittala rasayana Pittala bhasma Ratnaprabhavati Padasanarasa Krumiroga Raktapitta Kushtharoga Vartaloh (Panchaloh) Panchaloha Pancharasa Bhartham Vartulam - It is prepared by mixing of Kamsya, Tamra, Loha, Pittala & Naga. It is known as Panchaloha. Katu rasa Ruksha Shita virya Amla vipaka Firstly do Samanya shodhana and then Nirvapa in Ajamutra for 7 time. Make chakrika by adding Panchaloha churna, Talaka, Gandhaka, by poring arkakshira. Give laghuputa. 250mg. - Ruchya Netrya Malashodhaka Krumiroga Mandura Lohakittam Lohabhava Lohamala Lohochista Having more than, 100 years (Sreshtha) 70 years (Madhyam) 60 years (adhama) Snigdha Guru Kotara (holes) varjita Guru Drudha Krushna Available in shidila nagaras Shita Ruchya Dipana Vajikarana Pittashamaka Do nirvapa in Gomutra for 7 times Bhavana in Kumari swaras &7puta ¼ to 2Rati Punarnava mandura Manduravataka Triphala mandura Lakshmi-vilasa rasa Sarvanga sotha Kamala Krumi Pliharoga Suddha loha Suvarna Rajata Tamra Loha Pooti loha Naga Vanga Mishra loha Pittala Kamsya Varta loha LOHA GRAHA Tamra Surya Rajata Chandra Pittala Mangala Naga Budha Hema Guru Vanga Sukra Tikshnaloha Sani Kamsya Rahu Kanta loha Ketu LOHA MARAKA DRUG Suvarna Naga Tara Makshika Tamra Gandhaka Tikshna loha Hingula Naga Manahashila Vanga Talaka
  • 7.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 7 RATNA VARGA  All Ratnas are Bhutabadhahara.  Ratna Dosha:- Grasa, Trasa, Bindu, Rekha, Jalagraha –Dosha.  Sarva Ratna Bhasmikarana (except.,Vajra):- Mardana with Manahshila. Gandhaka, Lakuchadravana. Chakrika. 8 putas.  Ratna-Graha Sambhandha:- Surya, Chandra, Mangala, Budha, Guru, Shukra, Shani, Rahu, Ketu –Respectavily. NAME SYNONYMS TYPES GRAHYA-AGRAHYATA PROPERTIES SHODHAN- Swedan MAARANA INDICATIONS VISISTA YOGAS Manikya (Ruby) Rangamanikya Lohitam Raviratna Padmarga Sonaratna Vasuratna RRS 1.Padmarga (Red) 2.Neelagandhi (Blueish) G:- Kamla-dala-chaya, Clean, Snigdha, Guru Sphutana, Vruttayattam Ag:- Randhrayukta, Raksha, Laghu, Malina, Chipita(Flate), Uneven Madhurarasa, Snigdha, Shita, Dipana, Vrushya, Balya, Rasayana, Medhya, Hrdya, Ayu, Vajikara,Netrya Tridoshaghna Nimbu swarasa or Nimbukamla Drava Mardana (7Days) with Pure Manahasila-Haratala- Gandhaka in Jambira rasa Chakrika, 8 gajaputa. ¼ - ½ Rati KrimijaVyadhi, Kshaya, Prameha, Pittaroga, Hikka, Visuchika, Aamsula Mani parpati rasa Brahmi vati Ratna garbha potalli Jahar mohara pishti Manikya pishti Mukta (Pearl) Chandra ratna Jivaratna Muktaphala Sashipriya Sauktija Shindhujata Acc. to source (AP) Shankhaja, Shuktija, Gajaja, Meghaja, Fanija, Vamsaja, Minaja, Varahaj G:- Sweta, Laghu, Snigdha, Hrdladaka, Nirmala, Mahata, Toya prabha, Vruta, Navadha, Subha, Chidra rahita Ag:-Ruksha, Nirjala, Shyava, Dirgha, Trikona, Chinna yukta, Prabha hina MadhuraRasa, Laghu,Sita, Bruhana, Vrushya, Ayu, Medhya, Dipana, Bhedana, Varnya, Balya, Netrya, Viryaprada Jayanti swarasa or Churnodaka Mardana with Godugdha or Gulabi jala. Chkarika. 3Laghu puta. ¼ -1 Rati Yakshama, Swasa, Kasa, Kshaya, Adnimandhya,Hikka, Daha, Unmada Mani parpati rasa Kama dugdha rasa Pravala panchamruta Lakshmi vilasa rasa Ratna bhagottara rasa Pravala (Coral) Baumaratna, Vidruma, Prvalaka Part use in Therapy, 1. Pravala Shankha 2. Pravala Moola White,Gray,Black,Red G:- Pakwa Bimbba phalachay, Vruta, Avakrakam (not uneven), Sthula, Avranaka, Snigdha. Ag:-Pandu,Ruksa,Laghu,Chidrasaha Kashaya-Madhura-Kshara-Amla rasa, Laghu-Snigdha –Sita, Dipana,Pachana, Balya, Netrya, Tridoshagna Jayanti swarasa or Kanji or Churnodaka Mardana with Kumari swarasa or Godugdha. Chakrika. 3 Gaja puta. ½ -2 Rati Mutrakrichha Vibandh BalajaSwasa Prameha,Arsa Pravala panchamruta Kama dugdha rasa Kasturi bhairava rasa Maniparpati rasa Ratna bhagottara rasa Tarksya (Emerald) Markat Bhudaratna Panna Asmagarbhaja Green- Good Blue- Medium White- Ordinary G:- Guru-Snigdha-Haridra Varna-Soft- Subha-Kanti Yukta-Swachha. Ag:-Ruksa-Laghu-Having holes-Durvarn Madhurarasa, Sita, Balya, Vishahara, Dipan-Pachana Ruchikara, Vrushya Go-dugdha As like Manikya or as like general method. ¼ -1 Rati Swasa, Chardi, Arsha, Sopha, Pandu, Unmad Maniparpati rasa Marakata Bhasma Markata pishti Ratna bhagottara rasa Pusparag (Topaz) Gururatna Peetamani Guruvallabha Pushparaja Acc. Yuktikalpataru 1.Padmaragodhbhava 2.Marakatodbhava G:- Guru-Snigdha-Swachha-Sthula Transperant-Bright colour-Shining. Ag:- Prabhavahina-Karsya-Dwinetra- Ruksa-Shyama-Pitta-Pandu varna. Kashaya-Madhura rasa, laghu, Shita, Dipana, Pachana, Vishghna, Medhya, Bruhana, Ayu Kullutha or Kanji As like Manikya or as like general method. ¼ -1 Rati Swasa, chardi, Arsha, Visha, Kushtha, Mutrakrichha, Daha Ratna bhagottara rasa Navratna pishti Ratna garbha potalli Mani parpati Vajra (Diamond) Heeramabhedya Bhidura Kuleesa Vajraka Bhargav priya 1.Nara 2.Nari G:- Snigdha, Vidhyutibhama, Swachha, Kathina, Tikshna, shatakona, Astaastra, Attractive, Coloueless, Transparent. Ag:- Vartula, Malina, Nila varna, Ruksha, Sphutita Sadrasa, Snigdha, Ayu, Hrdya, Yogavahi, Dipana, Vayastambhaka, Balya, Kantijanana, Rogaghna, Rasamaraka Kullutha kwatha Suddha Hiraka, Gandhaka, Manahashila, Rasasindura, Mardana, sharava samputa, Gajaputa. 1/32-1/16 Rati Sakala rogaghna, Valli, Palita, Rajyakshama, Prameha, Medoroga, Pandu, Klibyaroga Vasanta kusumarak rasa Kandarpa sundara rasa Ratnagarbha potalli Vajra bhasma Mani parpati Hiraka rasayana Nilamani (Sapphire) Nila, Nilama, Nilo phala, Nilaratna Shaniratna RRS 1.Indraneela 2.Jalaneela G:- Guru, Snigdha, Vruta, Swachha, Mrudu, Ujjavala Ag.:-Komala, Ruksha, Nirbhara, Chipita, Raktasandhi Balya, Vrushya, Dipana, Rasayana, Medhya, Hrdya, Visha hara, Twachya Neeli swarasa As like Manikya or as like general method. 1/8-1/2 Rati Swasa,Kasa,Jwara,Kush tha,Pandu,Arsha Navartana potalli Ratna garbha potalli Ratna bhagottara rasa Gomeda (Zircon) Pingadphatika Peeta ratna Gomedakaha Brahmana(whitish) Kshatriya (Reddish) Vaisya (Yellow) Sudra (Blackish) G:-Gomeda sama varna, Gojala sama svachha, Snigdha, Guru, Nirdala, Mrudu. Ag:-Nischaya, Laghu, Ruksha, Chipita, Nishprabha, laghu, Pitta varna. Amla rasa, Ushna, Dipana, Pachana, Ruchya, Twachya, Balya, Papanashka. Gorochana or Nimbu swarasa. As like Manikya or as like general method. 1/4-1 Rati Pandu, Kshaya, Twakdosha, Vatavikara Nava ratna potalli Raja mruganka rasa Ratna bhagottara rasa Mringaka rasa Vaidurya (Cats eye) Visura ratna Ketu ratna Bidalaksha Vidalakhya Brahmana Sudra Kshatriya Vaisya G:- Blackish white colour, Swachha, Guru, snigdha, Vidalaksha sama prabha. Ag:- Shyama, Toyasama chaya, Chipita, Laghu, Karkasha, shows red lines. MadhuRasa, Sita, Dipana, Pachana, Netrya, Bruhana, Medhya, Mala bhedaka, Balya, Ayu, Pittaghna Triphala kashaya As like Manikya or as like general method. ¼-1 Rati Raktapitta Pittamaya Nava ratna rasa Ratna bhagottara rasa Mringaka rasa
  • 8.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 8 UPARATNA VARGA  Phalanka (Onyx) is Black in colour & Having White and Gray lines. Three types, Acc. to colours- Black, White, Dushara varna.  Putika (Peridote) is yellowish green in colour and having colour of Markata, It is rubbed on the cloth it will loss shine.  Rudhira (Carnelian) is Indragopa/Sukachanchuka Varna. In middle it is having Pandu, Sweta, Indraneela varna. NAME SYNONYMS GRAHYA-AGRAHYATA PROPERTIES SHODHAN-Swedan MAARANA DOSE/ANUPANA INDICATIONS Suryakanta (Sun stone) CaOAl2O3 2SiO2 Suryomani Suryaphala Diptophala Vahnigarbha Arkophala Tapanamani Suddha Snigdha Nivarna Vruta Nirmala shines without contact with sunrays. Madhura rasa Ushna virya Rasayana Medhya Vata-Kapha hara. Kshara or Amla Dravayas. Mardana with Manahashila and Gandhaka with Jala. Chakrika. 7 Gajaputas. 60-125 mg. With milk & honey - Chandrakanta (Moon stone) CaAl2Si2O8 2H2O Chandramani Chandraphala Sashikanta Indukanta Nirmala Mrasuna Shishira Pitta varna Pavitra Atishita Snigdha Pitta-Daha-RaktaPita nashaka Kshara or Amla Dravayas. Mardana with Kumari rasa, Pure Manahashila, Hingula. Mardana, Chakrika, 7 puta. 60-125 mg. - Rajavarta (Lapis Lazuli) NaAlSi2O6 Nrupavarta Avartamani Nrupaphala Neelasma Mrasuna Guru Nirmala Bahuschayam Saumya Katu Tikta rasa Shita Snigdha Dipana, Pachana Vrushya Shirisha pushpa swarasa. Mardana with Nimbu swarasa& gandhaka, Chakrika. 8 Gajaputa TYPES 1st .Rakta, Nila, Mishrita (Varna)) &2nd Gulika, Churna (Swarup) Prameha, Kshaya, Pandu, Arsha,Chardi, Moha, Daha ,Murcha, Hikka, Klama Perojaka (Turquoise) CuAl6(PO4)4(OH)8 4H2O Haritashama Bhasmanga Haritam Pherojam TYPES On basis of colour, 1.Ash coloured 2.Greenish Madhu-Kashaya rasa Shita Sara Dipana, Hrdya As per Rajavarta. As per Rajavarta. 60-125 mg. Sula, Dushivisha, sthavara visha, Netra roga, Asmari Sphatikamani (Quartz) SiO2 Sphatikaphala Sphatikasma Salipista Shivapriya Shita Snigdha Nistusha Swachha, Suddha Netrya & Hrdya As per Rajavarta As per Rajavarta. 25-125 mg. - Trinakanta (Ambar) C10H16O Sakhseenam (English) Kaharuba (Parsi) Trunakantha Chemically it is having succinic acid, Yellow colour Hrdya Raktastambhaka Raktapittahara - - Jaharmohar vati Bramhi vati. Mutrakrichha, Shirasula, Raktapradara, Raktaryas, Daurbalya, Raktatisara.
  • 9.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 9 SUDHA VARGA  Kaparda is described under SADHARANARASA.  Sukti is of Two types:- 1. Muktasukti (Katu, Snigdha, Swasa-Hrdarogaharini, Sulaprasamani, Ruchya, Madhura, Deepani) 2. Jalasukti (Katu, Snigdha, Deepani, Gulma-Sulanuta, Vishadoshahara, Ruchya, Pachini, Baladayini)  Shankha is of Two types:- 1. Dakshanavarta (Rare), 2. Vamanavarta (Available plenty, Usefull in therapy) NAME SYNONYMS PROPERTIES SHODHANA MAARANA DOSE INDICATIONS VISISTA YOGAS Sudha (Lime) Churna Churnaka Soudha vilepana Shila kshara CHURNODAKA:- 2p. Sudha + 5p. jala in a vessel for 12hrs. then collect upper sediment & Filter. Churnodaka should be stored in yellow glass bottle & by proper sealing. SUDHA PARPATI:- 1p. Sudha + 2p. Gandhaka, Mardana (3hrs), Parpati. 120-140 mg. With Jala & Ksheera. Yavanpidika Gandamala Prameha Krumi Atisara Gandusha (Mukhapak) Prakshalana (Washing) Sandhanak (Fractures) Sukti (Oyster shell) Muktamata Moutika Muktagraha Prasava MadhuRasa, Snigdha-Shita, Dipana, MadhuraVipaka, Vrushya,Chaksusya Swedana (3hrs) by, Jayanti /Nimbu swarasa/ Kanji. Mardana with Kumariswarasa. Chakrika. 50 Pidaka puta..(4time) 2 Rati Sula Amlapitta Mutrasarkar Pleeharoga. Pravala panchamruta Kama dugdha rasa Shankha (Conch shell) Kambhu Trirekha Samudraja Sunada Dirghanada Vruta, Snigdha, Sukhsma mukha, Nirmala, Chandra varna, Dirghakaya, Guru. It is upper cover of Molluska. Swedana by, Jayanti swarasa (3hrs)/ Jambeera swaras(12hrs)/ Kanji(3hrs) Sodhita Sankh, Small pieces, Sharva samputa, 2 Gaja putas. Sweta, Laghu, Ushna, Katu rasa 1 Rati Grahani Atisara Agnimandhya Arsha Amlapitta Parinamasula Kama dugdha rasa Pravala panchamruta Maha shankha vati Agni kumara rasa Mriga shringa (Stag horn) Ena srunga Mruga vishana Harina shunga Deergha, Bharadhya, Sudradha, Aneka srunga sayukta (Branched), Kitanupahatam (without affected) BHASMA TYPES:- Two type bhasma, Sweta & Krishna (Good). Make Mashi, Mardana with Arka Ksheera, Chakrika, 3 Gajaputa. TiktaKaturasa,Laghu,Ruksh,Usna 1-2 Rati Hrdasula (With Goghrit) Hikka Swasa Kandarpa sundara rasa Trinetra rasa Balarka rasa Jawahar mohar vati Khatika (Chalk) Kati, Katini, Khatini, Lekhanamrutika, Varnika, Varnalekhika Tikta-Madhura rasa, Shishira, Sotha nashini, Pitta samini, Vranaropini, Kapha-Daha-Rakta doshaghni, Netrya Mix with water, Filter, Dry in sun- light. 2 TYPES:- Khati (having mala) & Gourakhati (White and soft). 1.5 to 3 g. With Ajamodarka Atisara, Chardi, Netra roga, Haritatisara, Vrana shodhana Khatikadi peya Mugdha rasa Khatikadi churna Godanti (Gypsum) Pashana jateeya Saumya Talasama Sumrasuna, Nirmala, Diptaprabha, Sweta varna, Guru, Nontransparent Swedana (1.5hr.) in Nimbu swarasa or Dronapuspi. Mardana with Kumari sawrasa or Nimba patra swarasa, 1 Gajaputa 125-500mg. Pandu, Visama jwara, Sula, Kshaya, Pradara, Daha,Mutrakrichh,Kasa Godanti mishrana Kasisa godanti bhasma Samudra phena (Cattle fish bone) Phena, Suphena, Phenaka, Andhiphena, Dinddera, Abdhiphena Shita, Lekana, Pachana, Kashaya, Chakshushya, Dipana, Kaphahara, Srutisravahara,Vishadodhahara Nimbu swarasa bhavana UTPATI:- It is product of Seafish, Kshudra prakriti,Vilakshana rupa, After death hard Dorsal Part of its eye, get light and floats like foam. 2 Rati Kushtha, Netrasukra, Sukradhatu suddhi, Vrana ropana, Kushtha, Kaphapitta jwara. In present days, It is considered as Cattle fish bone. Kukkutandatwak (Hen’s egg shell) Dakshinanda twak Chemically it is having Calcium carbonate. Keep in salt containing vessel for 3hrs. Bhavana with Nimbu swarasa, Chakrika, 1 Kukkutaputa. - Pradara rogas Calcium deferences Kukutandatwakbhasma
  • 10.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 10 SIKATA VARGA NAME DESCRIPTION PROPERTIES PROCESSING METHODS INDICATIONS Sikata (Silica/Sand) Available from Rivers. Two types (Color), 1.Rakta valuka 2.Peeta valuka Two types (Size), 1.Fine Crystles 2.Moderate Crystles Madhura rasa Shita virya Lekhana, Vatashamaka Santapa-Shrama nashini Vranopaha We should collect iron from sand by using magnet, such type of iron should go for Shodhana and Maarana and used for Therapeutic purpose. Contains Silica in slight amount. Rakta nishteevana Shiraha sula Angabheda Urahakshata Dugdhapashan (Talc) Synonyms:- Dugdhi, Dugdha, Dugdha sila, Ksheerakshava, Vajrabha, Soudha, Gomeda sannibha It is soft stone, just like by sctatching with nail it turns into powder form. Madhura rasa Ushna guna Ruchya Daha hara Indicated in Adhmana, Hrdaroga, Pittaja sula, Jwara, Kasa, Swasa. Grahi, Vrana ropana, Sonitasthapana, Dantarogahara, kushtha roga, Bleeding gums, Mukha paka. Amatisara Raktapitta Sidmakushtha Mandajwara Nagapashana (Serpentine) Synonyms:- Nagasma, Jaharmohar It is Harita, Peeta, Sweta,Mishrita varna Hard stone like substance. Balya, Hrdya Medhya Ojas vardhaka Our Acharyas had not mentioned Shodhana and Maarana methods of Nagapashana. In unani system, Jaharmohar pishti is used as medicine. Raktapradara Shirobhara Balatisara Badarshama (Lime silicate) Synonyms:- Asmabid, Pashana badara, Badara pashana. Hard stone like substance. Mutrala Pitta shamaka Shodhana by Nirvapa in kulutha kashaya / kadali kanda kashaya / mulaka kashaya (7 time). Maarana by Mardana with Mulaka swarasa, Chakrika, Gajaputa. Mutraghata Mutradaha Mutrashmari Vyomashma (Jade) It is yellowish green coloured hard substance. Best Hrdya Rakta chapa hara Sodhana by Nirvapa in Arjunatwaka kwatha or Gulabi arka for 21 times. Maarana by Mardana with Gulabiarka or Arjuna twak kwatha, Chakrika, 10 Gajaputas. Kousheyashma (Asbestos) It is stony like Fibrous substance, Secreted from stone. Fibrous Its bhasma is known as Kalnarparpam in Siddha. Mutrakruchha Pooyameha  Akika (Agate):- Chemically it is a combinatiation of silica and oxygen but may contain Manganese, Iron and Aluminum in traces. It comes under the Cryptocrystalline variety of Quartz. Red coloured Akika is conciderd to be best.
  • 11.
    A l pe s h M u n j a n i J.S.Ayurveda Mahavidhyalaya 2016-17 11 KSHARA VARGA NAME SYNONYM DESCRIPTION PROPERTIES DOSE THERAPEUTIC USES REMARKS Sarja kshara (Sodium bicarbonate) Suvarchika Kapota Rochaka Sukhavarcha Svarjikshara Aco. To Rasatarangini, it is prepared by burning the plant name Ustrapriya (Small kapikacchu). Now a days, at Punjab and Sindhu people makes Sarja kshara by burning the plant lana. Tikshna, Ushna, Laghu, Ruksha, Kledya, Pachana, Sukrahara, Kriminashaka, Vranohara, Swasa-kasa nivarana 3 to 12 Rati Dipana-Pachana VataKaphaja swasa-kasa AmlaPitta-Amlodgara Navina gulma Karnashrava, sula, pida #Nimbukamliya sarjakaya nirmana Yava kshara (Potassium salts) Yavapatya Yavaja Yavashooka Yavagraja Yavanalaja Yavakshara nirmana Yavasuka ash + 8p. water, Macerate, Filter 7times, Low fire till evaporation of watery part. Katu rasa, Ushna, Sara, Laghu, Snigdha. Kapha-vata hara, Dipana, Pachana. 3 to 10 Rati Dipana-Pachana Gulma-pliharoga Vastisula Mutrakrichha Swedanajanya jwara Other indications:- Bahumutrata (with vasa swarasa) Kamavikara (with babula swarasa) Parswasula Bastisula Hrdasula Tankan kshara (Borax) Tanka Lohadravi Saubhagya Lohasodhan Kshara raja Sitakshara Available in crystal form. Shodhana by, two methods 1. Nirmaleekarana 2. Nirjaleekarana Katu rasa, Ushna, Ruksha, Tikshna. Saraka, Kaphavishlesya, Hrdya, Pittavardhaka. 100-200mg. Tankanamla in, Pootigandha MutraSrava Sravayukta Karna Vicharchika & Agnidagdha vrana Tankanamla Dravana in, Netrabisyanda (by Prakshalana in eyes) Chirakalika swetapradara (as a bastidravya for 7day) Karna srava & karna vrana (Apply in ears) Yogas Panchvakra rasa Aananda bhairava rasa Mrutyunjaya rasa Sidhha praneshvara rasa. Surya kshara (Potassium nitrate) Soraka Sora Sorkaa Mrutakshar Vahnikshara Shodhana by Mardana with Elachi swarasa till drys up. Repeat 3times. Nirmalikarana 1p. Soraka + 4p. Jala. Proper Mix. Filter. Fire till Evaporation of water. Katu rasa, Snigdha, Visesa Lavana rasa, Sara, Vahni Pradipaka, Ushna virya, Shita sparsha. 2 to 10 Rati Mutrakrichha & Mutashmari Adhmana & Mutrakrichha Pralapaja jwara Ashmari, Pandu, Prameha, Daha, Kasa #Soraka Dravya